بزرگنمايي:

پیام مازند - مهر /سفرنامه‌های سیاحان خارجی درباره ایران، منابعی ارزشمند جهت مطالعه تاریخ و فرهنگ ایران اند. «خاطرات لیدی شیل»، «زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان» و «زیر آسمان ایران» از این دست هستند.
سفرنامه‌های سیاحان خارجی درباره ایران، منابعی ارزشمند جهت مطالعه تاریخ و فرهنگ ایران و ایرانیان هستند. روز سیزدهم به عنوان آخرین روز از تعطیلات ایام نوروز مراسم خاصی داشته که از نگاه تیزبین و دقیق سیاحان خارجی دور نمانده، به طوری که در خاطرات و مشاهدات خود به آن اشاره نموده‌اند. طبق اعلام روابط عمومی و امور بین الملل کتابخانه مجلس، سه سفرنامه ای که در ادامه معرفی می‌شوند در کتابخانه مجلس در دسترس علاقمندان هستند:
«خاطرات لیدی شیل»
مری لئونورا شیل (1825-1869 م.)، همسر وزیر مختار انگلیس کلنل جاستین شیل، در دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار در ایران، در سفرنامه خود با عنوان «خاطرات لیدی شیل» راجع به عید نوروز و روز طبیعت می‌نویسد: «بسیار بعید به نظر می‌رسد که این جشن ملی باستانی روزی ملغی شود زیرا برگزاری آن در موقعیتی است که اصولاً فصل جشن و سرور و شادی همگانی است و باید اعتراف کرد که ایرانی‌ها در مورد برگزیدن جشن سال نو معقول تر و منطقی‌تر از ما (غربی‌ها) بوده‌اند چون آنها به جای آنکه تحویل سال خود را در وسط زمستان قرار دهند، آن را طوری انتخاب کرده‌اند که شروع سال جدیدشان درست در لحظۀ ورود خورشید به نیمکرۀ شمالی و در حقیقت آغاز سال خورشیدی باشد.
در چنین روزی همه افراد خانواده لباس نو می‌پوشند و اطراف یک سفره می‌نشینند. در وسط خوراکی‌ها نیز یک ظرف پر از آب می‌گذارند و تصور می‌کنند که درست در لحظۀ عبور خورشید از خط استوا، بر اثر لرزه‌ای که در کرۀ زمین حادث می‌شود آب داخل این ظرف تکان می‌خورد. در این لحظه همۀ اعضای خانواده یکدیگر را در آغوش می‌گیرند و سال خوشی را برای هم آرزو می‌کنند. صفا و صمیمیت و سادگی این مراسم تا حدی نمایانگر روحیات و خصوصیات اخلاقی ایرانی هاست».
خانم شیل در توصیف روز سیزدهم فروردین می‌افزاید: «مردم ایران معتقدند که نحوست روز سیزدهم فروردین دامنگیر کسانی می‌شود که این روز را در منزل به سر برند. لذا در این روز تمام مردم، پیاده و سواره برای تفرج به باغ‌های اطراف شهر می‌روند.»
«زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان»
کلارا رایس (1866-1952 م.) زنی انگلیسی و همسر یکی از میسیونرهای مذهبی ساکن جلفای اصفهان بود که در مجموع چهار بار به ایران سفر کرد. سفرنامه او با عنوان «زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان» خاطرات حضورش در اوایل حکومت پهلوی اول در ایران است. از نظر رایس، نوروز باستانی ایرانیان، رویدادی جذاب و به یادماندنی است زیرا در این ایام روح بهار در فضا و کشتزارها گشت می‌زند. همه لباس نو بر تن می‌کنند، خانه تکانی می‌کنند و برای این ایام تدارک می‌بینند. آنها تخم مرغ بر آینه می‌گذارند و آینه را بر سطحی مستوی (مسطح) قرار می‌دهند و تصور می‌کنند در لحظه تحویل سال می چرخد. در روز طبیعت همه می‌خواهند به بیرون از شهر بروند و چندساعتی را در باغی بگذرانند. ایرانی طالب لذت و شادی است و هرچه هم این شادی ساده باشد از آن لذت می‌برد.»
«زیر آسمان ایران»
سفرنامه «زیر آسمان ایران» به قلم هرمن نوردن (1871-1931 میلادی)، در سالهای بعد از جنگ جهانی اول نوشته شده و همچون سفرنامه خانم کلارا رایس، مربوط به دوره پهلوی اول است. نوردن به زیبایی ایام عید نوروز را توصیف کرده و می‌نویسد: «نوروز، سال نو ایرانیان و بزرگترین عید ملی آنهاست. همه ایرانیان در این جشن بزرگ شرکت می‌کنند. مدت این عید سیزده روز است و تشریفات آن یادبود سنت‌های دیرینه است. همه چیزهای کهنه به دور افکنده می‌شوند. منازل پاکیزه می‌شوند و برای صرف شام همه افراد فامیل دور هم جمع می‌شوند. مردم همه چراغ‌های خانه را تا صبح روشن نگه می‌دارند تا در طی سال جدید ظلمت به خانه راه نیابد. نهار سیزدهمین روز را ضمن برگزاری جشن، در باغ‌ها و چمنزارهای خارج از شهر صرف می‌کنند تا هم خستگی از جسم خود پاک کنند و هم برای شروع سال پیش رو آماده می‌شوند.»