پیام مازند - تغییرات اقلیمی و نوسانات سطح آب دریا در سال‌های اخیر منجر به کشف آثار فرهنگی و برخی لاشه‌های کشتی در سواحل دریای خزر شده است. باستان‌شناسان لاشه 28 متری این کشتی را پس از آن کشف کردند که افزایش سطح آب دریا بخشی از تپه شنی سه متری که کشتی در آن پنهان بود را فرسایش داد.
دریای خزر که میان پنج کشور محصور است، از دیرباز به‌عنوان یک مسیر مهم تجاری مورد استفاده قرار گرفته است.
این کشتی که به نظر می‌رسد یک کشتی سه‌دکله بوده، احتمالاً در اواخر قرن هجدهم یا اوایل قرن نوزدهم رها شده است. در طول دو فصل کاوش، اجزای ساختاری بدنه، دکل‌ها و بقایای بار آن کشف شد که اطلاعات ارزشمندی درباره منشأ احتمالی کشتی از طریق نوع بار و روش‌های ساخت آن به پژوهشگران ارائه داد.

در مطالعه‌ای با عنوان «لاشه کشتی زاغمرز» که در ژورنال باستان‌شناسی دریایی منتشر شده، پژوهشگران یافته‌های متعددی را شرح داده‌اند که با شیوه‌های کشتی‌سازی روسی در دریای خزر طی قرن هجدهم مطابقت دارد.
برای محافظت از محل کاوش در برابر فرسایش امواج، یک سد موقتی با کیسه‌های شن ساخته شد تا کاوش با دقت بیشتری انجام شود. سپس لایه‌های رسوبی بررسی شدند و مشخص شد این کشتی طی دو قرن در میان 43 لایه رسوب دفن شده است. نمونه‌های چوب که در اثر آب‌گرفتگی حفظ شده بودند، با روش مقطع‌برداری نازک و میکروسکوپ الکترونی برای شناسایی گونه‌های چوب مورد بررسی قرار گرفتند.
تاریخ‌گذاری رادیوکربنی روی سه نمونه چوب و همینطور دانه‌های گندم‌سیاه که در یک سبد در پایین‌ترین بخش کشتی پیدا شده بود انجام شد تا جدول زمانی ساخت، تعمیر و غرق شدن کشتی مدل‌سازی شود. بقایای گیاهی از طریق شستشوی آبی غربال شدند و زیر میکروسکوپ برای شناسایی گونه‌ها مورد بررسی قرار گرفتند.

نمونه‌هایی از دانه‌های کشف شده در کشتی
تحلیل‌ها نشان داد که اجزای ساختاری کشتی از چوب درختان کاج اسکاتلندی و صنوبر ساخته شده‌اند که نشان‌دهنده احتمال تأمین چوب از منطقه ولگا یا قفقاز است. همچنین یک ابزار چوبی از جنس سپیدار در این کشتی کشف شد.
تاریخ‌گذاری رادیوکربنی نمونه‌های چوب بدنه نشان داد که ساخت اولیه کشتی نمی‌تواند زودتر از اواخر قرن هجدهم باشد و احتمالاً بین سال‌های 1762 تا 1808 ساخته شده است. تعمیرات اضافی نیز با استفاده از چوب‌های جوان‌تر صنوبر انجام شده است. دانه‌های گندم‌سیاه تاریخ‌گذاری‌شده بازه‌ای گسترده تا اوایل قرن بیستم را نشان دادند که با دوره نهایی استفاده از کشتی همخوانی داشت.
تحلیل باستان‌گیاه‌شناسی، شش خانواده گیاهی را در بار کشتی شناسایی کرد که در این میان گندم‌سیاه بیشترین بقایای کشف‌شده را تشکیل می‌داد. دانه‌های مثلثی و سالم گندم‌سیاه که در سه سبد حصیری یافت شدند، از مناطق کشت نزدیک حوضه رود ولگا یا قفقاز منشأ گرفته‌اند. علف‌های هرز همراه با این دانه‌ها، از جمله سلمه‌تره و خاکشیر تلخ نیز شناسایی شدند که نشان‌دهنده روش‌های کشاورزی رایج در این منطقه است.

سبد حصیری کشف شده در لاشۀ کشتی که مخصوص حمل غلاتی مثل گندم سیاه بوده است
با ترکیب نتایج تاریخ‌گذاری نمونه‌های چوب و تحلیل بار کشتی، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که این کشتی بخشی از ناوگان تجاری بوده که تحت نفوذ روسیه در دریای خزر فعالیت داشته است. فراوانی گندم‌سیاه در بار کشتی با روایت‌های تاریخی مطابقت دارد که نشان می‌دهد این محصول هم به‌عنوان غذای اصلی ملوانان و هم کالای تجاری در اقتصاد دریایی دریای خزر استفاده می‌شده است.
+