بزرگنمايي:

پیام مازند - ایسنا /یک پژوهشگر می‌گوید: قطعا ایرانیان در عهد کهن، با دقت تمام از حرکت زمین به دور خورشید و وضعیت آن آگاهی داشته‌اند، که شب یکم دی را « یلدا» یعنی شب زایش نور و خورشید نامیده‌اند.
به نقل از موسسه فرهنگی و مطالعاتی بزرگمهر حکیم، محمد رسولی، شاهنامه‌پژوه با بیان اینکه جشن‌های ایرانی در عهد کهن، همه ریشه و دلیل و حکمت علمی داشته‌اند، اظهار کرد: این‌ها نشان دهنده دانش ژرف و عمیق ایرانیان در دوردست‌های تاریخ است. به راستی دانش بسیار زیادی برای تعیین دقیق زمان این جشن‌ها لازم بود. تعیین دقیق زمان جشن‌ها چنان است که آدمی را به شگفتی وا می‌دارد. 
او با بیان اینکه زمان‌گذاری این جشن‌ها، به طور قراردادی و وضعی نبود، بلکه کشفی بوده است، افزود: ایرانیان در چند هزار سال پیش، از حرکت اجرام آسمانی و وضعیت قرار گرفتن خورشید نسبت به زمین، به طور دقیق آگاه بوده‌اند و می‌توانستند مقاطع خاص این وضعیت را بدانند و متناسب با تغییراتی که در زمان زمین داده می‌شد، مناسبت‌های ویژه و خاص نجومی را معین و تعیین کنند، که یکی از آنها «یلدا» است.
این پژوهشگر درباره ‌وضعیت «یلدا» گفت: در نیم کره شمالی زمین، که ایران بزرگ هم در آن قرار دارد، بر اساس گردش زمین به دور خورشید، دو تعادل و دو انقلاب داریم! در تعادل‌ها، طول مدت شب با روز یکسان می‌شود. این دو تعادل در جشن نوروزگان یعنی اول فروردین و در جشن مهرگان یعنی اول مهر ماه است.
نویسنده کتاب «چهارشنبه سوری و یلدا» ادامه داد: از اول مهر، دوباره به تدریج شروع به کاهش طول روز و افزایش طول شب می‌شود. هر روز مقداری به طول شب اضافه می‌شود که اوج آن در 30 آذر است. از روز یکم دی به تدریج به طول روز افزوده می‌شود و از مدت شب کاسته می‌شود. اینکه در شب یکم دی، افزایش روز و روشنایی بیشتر می‌شود را، زایش نور و روشنایی گفته‌اند که درست هم هست، در اساس معنی یلدا هم همین است.
رسولی گفت: باید توجه داشت که ایرانیان در عهد کهن یعنی چند هزار سال پیش، با دقت تمام از حرکت زمین به دور خورشید و وضعیت آن آگاهی داشته‌اند که این شب را « یلدا» یعنی شب زایش نور و خورشید نامیده‌اند.