پیام مازند - برای بیان اینکه زبان ترکی استانبولی و آذری با هم متفاوت است یا نه، باید گفت که این دو زبان دارای ریشه اصلی یکسانی هستند و هیچ مرز مشخصی برای بیان تفاوت بین ترکی استانبولی و آذری وجود ندارد. اما می توان این دو زبان را زبان هایی جداگانه دانست که با یکدیگر تفاوت زیادی ندارند.
تاریخچه ترکی استانبولی و آذری
همانطور که در مقدمه اشاره کردیم، ریشه اصلی زبان های ترکی استانبولی و آذری یکی است و می توان گفت در زمان های قدیم تفاوت بین این دو زبان بسیار کم بوده است و بعد از، از بین رفتن امپراطوری عثمانی تفاوت بین دو زبان ترکی استانبولی و آذری شکل گرفت.
در کشور ترکیه تغییراتی در زبان آن ها ایجاد شد تا خط نوشتاری ترکی از عربی به لاتین تغییر کند و بعد تغییراتی ایجاد شد تا واژه های فارسی و عربی با واژه های جدید ساخته شده با ریشه ترکی جایگزین شوند. در زبان آذری ما این تغییرات را مشاهده نمی کنیم، که می توان گفت این موضوع یکی از جنبه های جدا کننده اصلی این دو زبان است. زبان آذری در واقع شکلی از زبان ترکی است که پیش از تغییراتی که در ترکیه ایجاد شود، در دوران امپراطوری عثمانی وجود داشته است.
فرق ترکی استانبولی و آذری
1. املاء و واج شناسی
همانطور که گفتیم زبان لاتین در زبان ترکی استانبولی استفاده می شود و قبل از این با خط عربی نوشته می شد. پس از استقلال آذربایجان الفبای لاتین براساس الگویی که در ترکی استانبولی استفاده شد، جایگزین خط کریل شده است. زبان ترکی استانبولی دارای 29 حرف است و زبان آذری علاوه بر این 29 حرف، 3 حرف دیگر نیز دارد.
2.حروف صدادار
1. حرف ترکی استانبولی (-u-) در آذری به (-o-) تغییر می کند:

فارسی	ترکی آذری	ترکی استانبولی
لب	Dodak/ dodax	Dudak
بیدار شدن	Oyan	uyan

2. حرف ترکی استانبولی (-ü-) در آذری به (-ö-) تغییر می کند:

فارسی	ترکی آذری	ترکی استانبولی
بزرگ	böyök	büyük
زیبا	gözəl	güzel

3. حرف ترکی استانبولی (ü) در آذری به (i) تغییر می کند:

فارسی	ترکی آذری	ترکی استانبولی
کوچک	kiçik	küçük

4. حرف ترکی استانبولی -ı که در ابتدای کلمه می آید در زبان آذری وجود ندارد. این حرف غالبا به –i تغییر می کند:

فارسی	ترکی آذری	ترکی استانبولی
روشن	işiq/işix	Işık
گرم شدن	isin	ısın

3. حروف بی صدا
1. حرف (x) به حرف (k) تغییر می کند:

فارسی	ترکی استانبولی	ترکی آذربایجانی
پشت	Arka	Arxa
خواندن	Oku	oxu
تعداد یا مقدار زیاد	çok	çox

2. حرف (t) در زبان ترکی استانبولی در آخر کلمات در زبان آذری به (d) تغییر می کند:

فارسی	ترکی استانبولی	ترکی آذری
شیر	süt	süd

3.حرف (ç) در زبان ترکی استانبولی در آخر کلمات در زبان آذری به (c) تغییر می کند:

فارسی	ترکی استانبولی	ترکی آذری
گرسنه	aç	ac

4.حرف (p) در زبان ترکی استانبولی در آخر کلمات در زبان آذری به (b) تغییر می کند:

فارسی	ترکی استانبولی	ترکی آذری
کتاب	Kitap	kitab

5.حرف (k) در زبان استانبولی در آخر کلمات در زبان آذری به (g) تغییر می کند:

فارسی	ترکی استانبولی	ترکی آذری
رنگ	renk	rəng

4. واج شناسی
اسم: پسوند های جمع، پایانه های نحوی، مفعولی و ملکی در هر دو زبان ترکی استانبولی و آذری یکسان هستند. در زبان آذری برای حالات مکانی از حروف بی صدای واک دار مانند: dan, -dən, da, -də- استفاده می شود.
زبان ترکی استانبولی نیز هم از گونه های بی واک همان پسوند ها مانند: tan, -ten-, ta, te- استفاده می کند.

ترکی آذری	ترکی استانبولی
universitedə (در دانشگاه)	Mektepte (در مدرسه)
universitedən (از دانشگاه)	Mektepten (از مدرسه)

در زبان آذری، در حالت مفعولی بعد از کلماتی که به حرف صدادار ختم می شود این کلمات را دارند:
‌nı، -ni، -nu، -nü
در زبان ترکی استانبولی، در حالت مفعولی بعد از ختم شدن به حرف صدادار این کلمات را دارند:
yı، -yi، -yu، -yü
پسوند های مشتق: در زبان ترکی استانبولی از هر دو گونه واک دار و بی واک استفاده می شود اما در زبان آذری از حروف بی صدا واک دار استفاده می شود.
پسوند های شخصی:

ترکی آذری	ترکی استانبولی	پسوند های شخصی
am, -(y) əm (y)-	(y)üm, -(y)im, -(y)-	اول شخص مفرد
San, -sən-	Sın, -sin, -sun, -sün-	دوم شخص مفرد
Iq, -(y)ik, -(y)uq, -(y)ük(y)-	(y)iz, -(y)uz, -(y)üz, ız, -(y)-	اول شخص جمع

ضمایر شخصی: در هر دو زبان همگی عین هم هستند، به جز (من) که در زبان آذری mən و در زبان ترکی استانبولی ben تلفظ می شود. در ترکی آذری این کلمه به صورت زیر صرف می شود:
məndən، məndə، mənə، məni، mənim
و در ترکی استانبولی به شکل زیر:
benden، bende، beni، benim
ضمایر استفهامی:

فارسی	ترکی استانبولی	آذری
کدام	Hangi	hansı
همه	Hepsi	hamısı
هیچ کس	Hiç kimsə	Heç kəs
هیچ چیز	hiçbir şey	Heç nə
کجا	Nerede	harada
چه زمانی	Ne zaman	haçan
چگونه	Nasıl	necə

پس ‌آیند ها: اغلب پس‌آیند ها در هر دو زبان ترکی استانبولی و آذری یکسان هستند. برخی از پس ‌آیند های آذری مانند təkin (مانند)، tək (شبیه)، kimi (مثل)، sarı (به سمت)،-can (تا) در ترکی استفاده نمی‌شوند.
5. کلمات قرض گرفته شده
هر دو زبان ترکی استانبولی و آذری تعداد زیادی کلمات قرضی‌ از عربی و فارسی دارند. این کلمات به معنای یکسان یا مشابه استفاده می ‌شوند، اما تلفظ‌ شان اندکی با هم فرق دارد. زبان آذری کلمات قرضی بسیاری از زبان روسی دارد و در بسیاری موارد از سایر زبان‌ های اروپایی هم کلماتی را قرض گرفته است.
اما زبان ترکی استانبولی این نوع کلمات قرضیی را عمدتاً از فرانسه، انگلیس، ‌ایتالیا و یونان گرفته است. ممکن است مشابه باشند، اما در بسیاری موارد با هم فرق دارند.

ترکی استانبولی	ترکی آذری
Televizyon (تلویزیون)	Televisor (تلویزیون)
Qazette (روزنامه)	qəzet (روزنامه)
Abone (مشترک)	abunə (مشترک)

برای یادگیری زبان ترکی استانبولی یکی از موسسات معتبر موسسه زبان دهخدا می باشد که به صورت آنلاین و حضوری با بالاترین کیفیت به آموزش ترکی استانبولی می پردازد.