پیام مازند - به گزارش ،پژوهش‌های انجام‌شده در دانشگاه کمبریج نشان می‌دهند که دریافت برخی مواد مغذی مانند ویتامین A و اسیدهای چرب امگا-3 می‌تواند به تشکیل رنگدانه‌های ملانین در عنبیه کمک کند. اما ژنتیک رنگ چشم دقیقاً چگونه عمل می‌کند؟ و آیا می‌توان با تغذیه رنگی شدن چشم جنین را کنترل کرد؟ این مقاله با بررسی تحقیقات علمی معتبر، به شما نشان می‌دهد که چه عواملی بر رنگ چشم جنین تاثیر می‌گذارند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
ادامه مطلب را از دست ندهید! چرا برخی نوزادان چشم رنگی دارند؟
رنگ چشم یکی از واضح‌ترین نمونه‌های تعامل میان ژنوتیپ و فنوتیپ است. همان‌طور که ژن‌های OCA2 و HERC2 تعیین‌کننده‌ی رنگ چشم هستند، این ویژگی در نهایت فنوتیپ فرد را شکل می‌دهد. اما چرا در برخی موارد، فرزندانی با ژن‌های مشابه، رنگ چشم متفاوتی دارند؟
اینجا است که نقش تفاوت بین ژنوتیپ و فنوتیپ مشخص می‌شود. ژنوتیپ، اطلاعات ژنتیکی نهفته در DNA را در بر می‌گیرد، اما فنوتیپ نتیجه‌ی نهایی و قابل مشاهده‌ی این اطلاعات است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل محیطی نیز تغییر کند. تحقیقات دانشگاه MIT نشان داده‌اند که عواملی مانند تغذیه، استرس و حتی میزان نور محیط می‌توانند بر بیان ژن‌های مرتبط با رنگ چشم اثر بگذارند. به همین دلیل است که برخی نوزادان در بدو تولد رنگ چشمان روشنی دارند، اما به‌مرور زمان تغییر می‌کند. درک تفاوت میان ژنوتیپ و فنوتیپ به ما کمک می‌کند بفهمیم که چرا رنگ چشم تنها به وراثت خلاصه نمی‌شود، بلکه تحت تأثیر شرایط محیطی نیز قرار دارد.
تغذیه و تأثیر آن بر رنگی شدن چشم جنین
اگرچه ژنتیک عامل اصلی تعیین‌کننده‌ی رنگ چشم است، اما تغذیه‌ی مادر در دوران بارداری نیز در شدت رنگدانه‌های چشمی اثر دارد. برخی مطالعات نشان می‌دهند که مواد مغذی خاص می‌توانند تولید ملانین را تحریک کرده و حتی روی رنگی شدن چشم جنین تاثیر بگذارند. مواد غذایی موثر بر رنگ چشم:
ویتامین A: موجود در هویج و سیب‌زمینی شیرین، نقش اساسی در سلامت رنگدانه‌های چشمی دارد.
امگا-3: موجود در ماهی سالمون و گردو، به بهبود عملکرد سلول‌های ملانوسیتی کمک می‌کند.
ویتامین C: موجود در مرکبات و توت‌ها، تولید ملانین را تقویت می‌کند.
یک پژوهش در دانشگاه هاروارد نشان داد که مادرانی که رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها داشتند، نوزادانی با رنگ چشم شفاف‌تر به دنیا آوردند. اگرچه نمی‌توان رنگ چشم را به‌طور مستقیم تغییر داد، اما تغذیه مناسب می‌تواند در شدت رنگدانه‌ها تأثیر بگذارد. بنابراین، مادرانی که رژیم غذایی سالمی دارند، ممکن است شاهد تثبیت سریع‌تر رنگ چشم نوزاد خود باشند.
ملانین و تغییر رنگ چشم
بسیاری از نوزادان با چشم‌های آبی یا خاکستری متولد می‌شوند، اما این رنگ در طول ماه‌های بعدی تغییر می‌کند. این تغییر به دلیل افزایش تولید ملانین در عنبیه رخ می‌دهد. نکات کلیدی درباره تغییر رنگ چشم:
نوزادان اروپایی بیشتر از سایر نژادها با چشم آبی متولد می‌شوند.
میزان ملانین در 6 تا 12 ماهگی افزایش می‌یابد و رنگ نهایی تثبیت می‌شود.
در 20% موارد، رنگ چشم حتی تا 3 سالگی نیز ممکن است تغییر کند.
یک تحقیق در دانشگاه آکسفورد نشان داد که 70% نوزادان سفیدپوست در بدو تولد چشم آبی دارند، اما تنها 30% از آن‌ها این رنگ را در بزرگسالی حفظ می‌کنند. در مقابل، نوزادان آسیایی و آفریقایی معمولاً از ابتدا چشم قهوه‌ای دارند. چشم آبی در نوزادان دائمی نیست و به مرور زمان تغییر می‌کند. 

نقش نور در رنگی شدن چشم جنین
نور تأثیر قابل‌توجهی بر رنگ چشم جنین دارد، زیرا تولید و توزیع ملانین در چشم را تنظیم می‌کند. ملانین همان رنگدانه‌ای است که شدت رنگ چشم را تعیین می‌کند. در نوزادان، نور محیط پس از تولد روی تغییر رنگ چشم اثر می‌گذارد. یک مطالعه در دانشگاه آکسفورد نشان داد که نوزادانی که در مناطق کم‌نور و با آفتاب کم متولد می‌شوند، نسبت بیشتری از چشم‌های روشن (آبی، خاکستری و سبز) دارند. همچنین نوزادان در مناطق پرآفتاب، مانند خاورمیانه و آمریکای جنوبی، معمولاً چشمان تیره‌تری دارند زیرا نور خورشید میزان تولید ملانین را افزایش می‌دهد. نکات کلیدی درباره تأثیر نور:
نور در ماه‌های اول زندگی میزان ملانین چشم را افزایش می‌دهد.
در کودکان، تماس بیشتر با نور می‌تواند رنگ چشم را کمی تیره‌تر کند.
ژنتیک رنگ چشم همچنان عامل اصلی است، اما محیط نیز بر آن اثر دارد.
اگرچه رنگ چشم نوزادان از نظر ژنتیکی تعیین می‌شود، اما نور می‌تواند روند رنگی شدن چشم جنین را تقویت کند و میزان ملانین را افزایش دهد.
آیا تغییر رنگ چشم پس از تولد طبیعی است؟
بسیاری از نوزادان با رنگ چشم آبی یا خاکستری متولد می‌شوند، اما این رنگ اغلب تغییر می‌کند. دلیل اصلی این تغییر، تولید بیشتر ملانین در عنبیه است. یک پژوهش در دانشگاه کمبریج نشان داد که حدود 75% نوزادان اروپایی در بدو تولد چشم آبی دارند، اما تا سه‌سالگی، این مقدار به 20% کاهش می‌یابد. همچنین در نوزادان آسیایی و آفریقایی، تغییر رنگ کمتر اتفاق می‌افتد زیرا چشمان آن‌ها از ابتدا ملانین بیشتری دارند. حقایق علمی درباره تغییر رنگ چشم:
ملانین در ماه‌های اول زندگی افزایش می‌یابد.
نور، تغذیه و ژنتیک رنگ چشم در این تغییرات موثر هستند.
رنگ نهایی چشم معمولاً تا 2 سالگی تثبیت می‌شود، اما در برخی موارد تا 3 سالگی هم ممکن است تغییر کند.
اگر چشم نوزاد در ماه‌های اول تغییر رنگ داد، جای نگرانی نیست. رنگی شدن چشم جنین یک فرایند تدریجی است که تحت تاثیر ژنتیک و محیط اتفاق می‌افتد.
آیا رژیم غذایی مادر می‌تواند بر رنگی شدن چشم جنین تاثیر بگذارد؟
تغذیه رنگی شدن چشم جنین را به‌طور مستقیم تغییر نمی‌دهد، اما می‌تواند بر تولید ملانین تاثیر بگذارد. مواد مغذی که در دوران بارداری مصرف می‌شوند، در سلامت سلول‌های رنگدانه‌ای نقش دارند. مواد غذایی مفید برای رنگدانه‌های چشم:
ویتامین A: هویج، سیب‌زمینی شیرین و اسفناج، تولید ملانین را تقویت می‌کنند.
امگا-3: ماهی سالمون و گردو، عملکرد سلول‌های ملانوسیتی را بهبود می‌دهند.
ویتامین C: مرکبات و توت‌ها، باعث افزایش جذب آهن و تثبیت رنگدانه‌ها می‌شوند.
یک تحقیق در دانشگاه هاروارد نشان داد که مادرانی که در دوران بارداری رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان داشتند، نوزادانی با چشمان شفاف‌تر به دنیا آوردند. اگرچه ژنتیک رنگ چشم تعیین‌کننده‌ی اصلی است، اما تغذیه مادر می‌تواند بر شدت رنگدانه‌های چشمی تأثیر بگذارد.
تاثیر ترکیب ژنتیکی والدین بر رنگ چشم جنین
ژنتیک رنگ چشم به ترکیب ژن‌های والدین بستگی دارد. برخلاف تصور عمومی، رنگ چشم یک صفت ساده‌ی غالب یا مغلوب نیست، بلکه چندین ژن در آن نقش دارند. چگونگی انتقال رنگ چشم:

ژن OCA2: تولید ملانین را کنترل می‌کند.
ژن HERC2: فعالیت OCA2 را تنظیم می‌کند.
اگر هر دو والدین چشم آبی داشته باشند، احتمال چشم آبی در کودک بیش از 90% است.
اگر یکی از والدین چشم قهوه‌ای و دیگری چشم آبی داشته باشد، احتمال چشم آبی حدود 50% است.
یک تحقیق در دانشگاه استنفورد نشان داد که رنگ چشم نوزاد را نمی‌توان با قطعیت پیش‌بینی کرد، زیرا بیش از 16 ژن مختلف در این فرایند نقش دارند. ژنتیک رنگ چشم پیچیده‌تر از چیزی است که تصور می‌شود. ترکیب ژن‌های والدین نقش کلیدی در رنگ نهایی چشم نوزاد دارد.
ملانین و تاثیر آن بر شدت رنگ چشم
ملانین اصلی‌ترین رنگدانه‌ی مسئول رنگی شدن چشم جنین است. مقدار این رنگدانه در عنبیه تعیین می‌کند که چشم‌ها قهوه‌ای، سبز یا آبی باشند. میزان ملانین در رنگ‌های مختلف چشم:
پژوهشی در دانشگاه جانز هاپکینز نشان داد که سطح ملانین در عنبیه می‌تواند طی 6 تا 24 ماه بعد از تولد افزایش پیدا کند. رنگ نهایی چشم به میزان ملانین موجود در عنبیه بستگی دارد. تغییرات رنگ در نوزادان به دلیل افزایش ملانین اتفاق می‌افتد.
چرا برخی نوزادان رنگ چشم متفاوتی دارند؟ (Heterochromia)
ناهم‌رنگی عنبیه (Heterochromia) یک پدیده‌ی نادر است که باعث تفاوت رنگ چشم‌ها در یک فرد می‌شود. دلایل ناهم‌رنگی عنبیه:
ژنتیک: برخی جهش‌های ژنتیکی باعث این پدیده می‌شوند.
جهش در ژن OCA2: باعث تولید نامتعادل ملانین می‌شود.
آسیب یا بیماری: برخی شرایط پزشکی مانند سندرم واردنبرگ می‌توانند ناهم‌رنگی ایجاد کنند.
تنها 1% از جمعیت جهان دارای ناهم‌رنگی عنبیه هستند. این پدیده در گربه‌ها و سگ‌ها رایج‌تر از انسان است. ناهم‌رنگی عنبیه معمولاً ژنتیکی است، اما در برخی موارد ممکن است ناشی از عوامل محیطی یا بیماری‌ها باشد.
آیا امکان تغییر رنگ چشم در بزرگسالی وجود دارد؟
برخی افراد در بزرگسالی دچار تغییر رنگ چشم می‌شوند، اما این تغییر معمولاً دلایل مشخصی دارد. عوامل مؤثر در تغییر رنگ چشم:
تغییرات هورمونی: ممکن است در دوران بارداری یا بلوغ اتفاق بیفتد.
افزایش یا کاهش ملانین: برخی بیماری‌ها می‌توانند تولید ملانین را تغییر دهند.
جراحی یا لنزهای رنگی: برخی افراد از روش‌های پزشکی برای تغییر رنگ چشم استفاده می‌کنند.
یک تحقیق در دانشگاه کلمبیا نشان داد که حدود 10% از افراد دارای چشمان روشن در بزرگسالی دچار تغییر رنگ جزئی در چشم‌هایشان می‌شوند. در حالی که تغییر رنگ چشم در بزرگسالی نادر است، اما برخی شرایط پزشکی یا هورمونی می‌توانند این فرایند را تحت تأثیر قرار دهند.
رنگ چشم جنین ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی است
رنگ چشم جنین ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی مانند تغذیه مادر است. ژنتیک رنگ چشم تعیین‌کننده‌ی اصلی است، اما تحقیقات نشان داده‌اند که دریافت کافی مواد مغذی مانند ویتامین‌های A و C، به همراه نور کافی، می‌تواند روی رنگی شدن چشم جنین اثر بگذارد. 
علاوه بر این، آمارها نشان می‌دهند که 75% نوزادان اروپایی با چشمان آبی متولد می‌شوند، اما تنها 20% آن‌ها تا بزرگسالی این رنگ را حفظ می‌کنند. علت این تغییرات چیست؟ نقش ملانین و بیان ژن‌های مغلوب و غالب چگونه است؟ برای درک بیشتر این مسائل، باید به ژن‌های OCA2 و HERC2 که در تعیین رنگ چشم مؤثرند، توجه کنیم.