پیام مازند - یکی از مشکلات جدی که در ماه‌های اخیر در حوزه سلامت و دارو به چشم می‌خورد، است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی تابناک این واکسن که برای پیشگیری از ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و برخی انواع سرطان‌ها تجویز می‌شود، به دلیل کمبود عرضه و مدیریت نادرست توزیع، به کالایی کمیاب و پرحاشیه تبدیل شده است .
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
با این حال حتی برخی از افراد سودجو با ایجاد ترس، رعب و وحشت درباره زگیل تناسلی قصد دارند حصولات پیشگیری از این ویروس را به قیمت‌های سه و چهار برابر به فروش برساند. برخی از مردم برای تهیه آن مجبور به پرداخت مبالغی چندین برابر قیمت واقعی در بازار آزاد شده‌اند. این مسئله نه‌تنها موجب تحمیل هزینه‌های سنگین بر بیماران شده، بلکه باعث ایجاد موجی از نگرانی و هراس عمومی درباره ضرورت دریافت این واکسن شده است. 
در این گزارش، به بررسی عملکرد سازمان‌های مسئول در توزیع واکسن، ایجاد انحصار در برخی داروخانه‌ها، نقش شبکه‌های دلالی و تأثیر این شرایط بر نگرانی‌های عمومی و اقتصاد سلامت کشور خواهیم پرداخت. 
علیرضا سالم، عضو شورای عالی داروخانه‌ها به خبرنگار اجتماعی تابناک گفت: مسئله توزیع واکسن گارداسیل در ماه‌های اخیر به یکی از چالش‌های جدی در حوزه سلامت و دارو تبدیل شده است. این واکسن که برای پیشگیری از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و برخی انواع سرطان‌ها تجویز می‌شود، به دلیل کمبود عرضه و سیاست‌های نادرست در توزیع، به کالایی کمیاب و پرحاشیه بدل شده است. بسیاری از مردم ناچار شده‌اند آن را با قیمتی چندین برابر نرخ واقعی در بازار آزاد خریداری کنند. این موضوع نه‌تنها موجب تحمیل هزینه‌های سنگین بر بیماران شده، بلکه نگرانی و هراس عمومی را درباره ضرورت دریافت این واکسن افزایش داده است.

توزیع ناعادلانه و ایجاد رانت
وی ادامه داد: در آخرین مرحله توزیع، برخی داروخانه‌های خاص در تهران موفق شدند 400 تا 500 دوز از این واکسن را دریافت کنند، در حالی که هزاران داروخانه دیگر در سراسر کشور حتی یک دوز هم دریافت نکردند. این سیاست ناعادلانه، سبب ایجاد انحصار شده و مسیر را برای سودجویی و فعالیت دلالان هموار کرده است. اگر قرار بود واکسن به‌صورت محدود عرضه شود، منطقی‌تر بود که به‌جای تخصیص تعداد زیادی به چند داروخانه خاص، در مقادیر کمتر اما به تعداد بیشتری از داروخانه‌ها اختصاص یابد. این اقدام می‌توانست از ایجاد بازار سیاه جلوگیری کند و مانع افزایش شدید قیمت‌ها شود.
عضو شورای عالی داروخانه‌ها با بیان اینکه نظام توزیع دارو که وظیفه دارد دسترسی عادلانه به داروهای حیاتی را تضمین کند، عنوان کرد: در این مورد دچار ضعف جدی بوده است. سازمان غذا و دارو که مسئول نظارت بر این فرآیند است، تاکنون توضیح شفافی درباره اینکه واکسن‌ها بر چه اساسی بین داروخانه‌ها توزیع شده‌اند، ارائه نداده است . این عدم شفافیت باعث ایجاد شبهاتی درباره وجود رانت و فساد در فرآیند توزیع شده و زمینه را برای فعالیت سودجویان فراهم کرده است. زمانی که تنها تعداد محدودی داروخانه به واکسن دسترسی دارند، آنها می‌توانند قیمت را به دلخواه تعیین کنند، زیرا مصرف‌کنندگان چاره‌ای جز خرید ندارند. در چنین شرایطی، حتی اگر قیمت‌ها چندین برابر شود، مردم حاضرند برای تهیه آن هزینه کنند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، ایجاد یک جو روانی درباره کمبود این واکسن و ضرورت دریافت آن، در افزایش نگرانی عمومی و تقاضای غیرضروری نیز نقش داشته است. بسیاری از افراد که حتی در محدوده سنی تزریق این واکسن قرار ندارند، به دلیل نگرانی از ابتلا به بیماری، به دنبال خرید آن هستند. در حالی که طبق توصیه‌های علمی، این واکسن معمولاً برای گروه‌های سنی 9 تا 27 سال توصیه می‌شود، اما اکنون مشاهده می‌شود که افراد بالای 35 سال نیز برای دریافت آن اقدام می‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده عدم آگاهی عمومی درباره شرایط مناسب تزریق واکسن است که در نتیجه تبلیغات گسترده و کمبود دارو، تشدید شده است.
سود کلان سودجویان با ایجاد هراس عمومی
سالم متذکر شد: مشکلات مربوط به توزیع و افزایش قیمت غیرمنطقی واکسن گارداسیل، تنها محدود به این مورد خاص نیست. در بسیاری از حوزه‌های دیگر نیز مشاهده شده که کمبود مصنوعی یک کالا، منجر به ایجاد هراس عمومی و در نهایت افزایش شدید قیمت‌ها شده است. نمونه‌هایی از این وضعیت را می‌توان در بازار مسکن، خودرو و سایر داروهای حیاتی مشاهده کرد. زمانی که به‌صورت ناگهانی کمبود یک کالا در بازار اعلام می‌شود، مردم برای خرید آن هجوم می‌آورند و همین تقاضای ناگهانی، باعث افزایش بیشتر قیمت می‌شود. در چنین شرایطی، شبکه‌ای از واسطه‌ها و دلالان به‌وجود می‌آید که با خرید عمده و فروش مجدد کالا با قیمت‌های چندین برابر، سود کلانی به دست می‌آورند.
وی ادامه داد: برای جلوگیری از تکرار این بحران، باید تغییرات اساسی در سیاست‌های توزیع دارو اعمال شود. سازمان‌های مسئول باید شفافیت بیشتری در فرآیند تخصیص واکسن داشته باشند و دلایل اولویت‌بندی برخی داروخانه‌ها را توضیح دهند . همچنین ضروری است که واکسن‌ها به‌صورت عادلانه‌تری توزیع شوند تا همه داروخانه‌ها، حتی در مقادیر کمتر، بتوانند به آن دسترسی داشته باشند. اطلاع‌رسانی صحیح نیز نقش مهمی در کاهش نگرانی عمومی دارد. باید از طریق رسانه‌ها و نهادهای بهداشتی، اطلاعات درستی درباره زمان و شرایط مناسب برای تزریق واکسن ارائه شود تا از تقاضای کاذب جلوگیری گردد. علاوه بر این، نظارت دقیق‌تری بر فروش واکسن و برخورد جدی با دلالانی که در بازار سیاه فعالیت دارند، ضروری است.
عضو شورای عالی داروخانه‌ها در نهایت خاطر نشان کرد: این بحران نشان داد که کمبود مصنوعی و سیاست‌های نادرست توزیعی می‌تواند منجر به افزایش بی‌رویه قیمت‌ها، ایجاد جو روانی منفی و تحمیل هزینه‌های سنگین بر مردم شود. اگر این مشکلات به‌طور جدی برطرف نشود، در آینده ممکن است برای سایر داروهای حیاتی نیز شاهد چنین بحرانی باشیم. مهم‌ترین پرسشی که اکنون مطرح است این است که آیا سازمان‌های مسئول حاضر به شفاف‌سازی درباره نحوه توزیع این واکسن هستند؟ و آیا برنامه‌ای برای جلوگیری از وقوع بحران‌های مشابه در آینده وجود دارد؟