چاپ

پیام مازند - رییس‌جمهور آمریکا بودجه 70 میلیارد دلاری کمک‌های خارجی دولت این کشور را به حالت تعلیق درآورده است تا غوغایی در میان گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی در خارج از کشور پدید آید. گفته می‌شود که از این بودجه کلان حدود 65 میلیون دلار نیز سهم نهادها، موسسات و افراد ایرانی بودند که خارج از کشور زندگی می‌کنند و از دولت آمریکا بودجه می‌گرفته‌اند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
این موضوع باعث شده تا نگاه‌های بسیاری به سمت بسیاری از رسانه‌ها و پروژه‌های رسانه‌ای فارسی‌زبان بچرخد.
چراکه بخشی از این بودجه صرف رسانه‌های فارسی‌زبان می‌شده. البته که فرمان اجرایی دونالد ترامپ صرفا این کمک‌های خارجی را برای سه ماه معلق کرده و هنوز احتمال برقراری دوباره این بودجه یا اعمال تغییراتی در آن وجود دارد. اما پرسشی که این روز‌ها بسیار مطرح شده این است که این نهاد‌ها و به ویژه رسانه‌هایی که از این تصمیم تاثیر می‌پذیرند و از دولت آمریکا بودجه دریافت می‌کردند چه نهاد‌ها و موسساتی هستند؟ از سوی دیگر رسانه‌های فارسی‌زبان مثل «ایران اینترنشنال» یا «من و تو» چگونه هزینه‌های بالای خود را بدون داشتن تبلیغات تامین می‌کنند؟
رسانه‌های فارسی‌زبان دولت آمریکا و انگلیس به نوشته بی‌بی‌سی فارسی بیش از سی نهاد و رسانه فارسی‌زبان درباره قطع بودجه دولت آمریکا جلسه برگزار کرده‌اند. موضوعی که نشان می‌دهد تعداد نهاد‌های بودجه‌بگیر از دولت آمریکا تا چه اندازه زیاد است. به طور کلی رسانه‌های فارسی‌زبان رسمی که از دولت آمریکا یا انگلیس بودجه دریافت می‌کنند دارای منابع مالی مشخصی هستند. به طور مثال رسانه بی‌بی‌سی چنانچه از نام آن نیز پیداست بنگاه پخش رادیویی و تلویزیونی بریتانیا (British Broadcasting Corporation) است. البته برخی این عنوان را «بنگاه سخن‌پراکنی بریتانیا» نیز ترجمه کرده‌اند که از آن جمله باید به محمدرضا پهلوی در کتاب «پاسخ به تاریخ» اشاره کرد. بین 71 تا 74 درصد هزینه‌های بی‌بی‌سی از اشتراک اجباری سالانه در انگلیس تامین می‌شود که 159 پوند یا 197 دلار است. بر اساس آن هرکه در انگلیس تلویزیون دارد باید آن را پرداخت کند. اما این همه ماجرا نیست. بی‌بی‌سی برای بخش جهانی خود که «بی‌بی‌سی فارسی» نیز شامل آن می‌شود، بیش از 90 میلیون پوند در سال از دولت انگلیس و به طور مشخص از دفتر امور مشترک‌المنافع و توسعه وزارت خارجه انگلیس (FCDO) دریافت کرده است؛ بنابراین می‌توان گفت که هزینه بی‌بی‌سی فارسی را وزارت خارجه انگلیس پرداخت می‌کند. هرچند که میزان بودجه دقیق بی‌بی‌سی فارسی مشخص نیست، اما برآورد‌ها نشان می‌دهد که حدود 1 میلیارد و 134 میلیون پوند هزینه حقوق و دستمزد این نهاد در سال 2023 بوده که با توجه به 20 هزار و 416 کارمند معادل ماهانه 7 هزار و 322 دلار برای هر فرد است. اما این میزان حقوق هر کارمند در بی‌بی‌سی نیست و میزان دریافتی کارمندان با توجه به سمت آنها بسیار متفاوت است.
بیشتر بخوانید:عکس/ حمله علی کریمی به شبکه ایران‌اینترنشنال
رسانه «رادیو فردا» نیز شاخه فارسی «رادیو آزاد اروپا» است که بودجه آن را «سازمان رسانه‌های جهانی آمریکا» یعنی دولت آمریکا پرداخت می‌کند. بودجه دقیق این رسانه فارسی‌زبان مشخص نیست، اما رادیو اروپای آزاد سالانه 146 میلیون دلار بوده در سال مالی 2023 داشته است. بخش فارسی رسانه «صدای آمریکا» نیز زیر نیز این سازمان است که بودجه دقیق آن هم مشخص نیست، اما سالانه بیش از 267 میلیون دلار بودجه به آن اختصاص پیدا کرده است؛ بنابراین رسانه‌های یادشده هم منابع مالی مشخصی دارند و هم میزان بودجه آنها در صورت‌های مالی‌شان مشخص بوده است.
اینترنشنال؛ شبکه با مالکیت سعودی‌ها اما دو رسانه دیگر فارسی‌زبان، یعنی «ایران اینترنشنال» و «من و تو» تامین‌کنندگان نامشخص و بودجه نامشخصی داشته‌اند. شبکه فارسی‌زبان «ایران اینترنشنال» به شرکت رسانه‌ای volant media تعلق دارد که مالک آن سرمایه‌داری عربستانی است. روزنامه گاردین، سال 2018 یعنی یک سال پس از راه‌اندازی این شبکه در گزارشی نوشت: «پول ایران اینترنشنال توسط دیوان سلطنتی عربستان سعودی تأمین می‌شود و تخمین زده شده که مدیران این شبکه 250 میلیون دلار برای تأسیس و راه‌اندازی آن دریافت کرده‌اند.» همچنین طبق گزارش روزنامه «فرهیختگان» برآورد صورت‌های مالی این شبکه نشان می‌دهد که میانگین حقوق 372 کارمند آن نزدیک به 5 هزار و 619 دلار بوده است. عددی که بسیار بالاتر از میانگین حقوق کارمندان در انگلیس است. همچنین این شبکه «ایران اینترنشنال» که مدعی است بیشترین تعداد خبرنگار در سراسر جهان را دارد، اما نه مثل بی‌بی‌سی برنامه‌ای برای فروش به دیگر شبکه‌های تولید می‌کند، نه اشتراک سالانه دارد و نه تبلغیاتی که از محل آن درآمد کسب کند؛ بنابراین مشخص است که این رسانه از منبعی غیرایرانی تغذیه می‌شود که در پی اهداف اقتصادی نیست.
بیشتر بخوانید:فیلم/ درخواست عجیب مجری شبکه من و تو از مردم
منابع مالی «من و تو» از کجا تامین می‌شود؟ شبکه «من‌وتو» که چندی پیش بسته و دوباره آغاز به کار کرده نیز هرگز میزان بودجه و منابع تامین‌کننده بودجه خود را روشن نکرده است. شهرام همایون از مجریان شبکه‌های ماهواره‌ای پیش از این مدعی شده که بودجه شبکه من‌وتو دولتی و به وزارت دفاع آمریکا وابسته است. او ادعا کرده که سال 2010، زمانی که این شبکه در حال تاسیس بود، رقمی برای راه‌اندازی آن گفته شده که بسیار بالا بوده و از عهده تامین شخصی به هیچ وجه برنمی‌آمده است. نگاهی به برنامه‌های ساخته‌شده این شبکه نیز نشان از بالا بودن هزینه‌های تولید آنها دارد. از سوی دیگر سعید کمالی دهقان روزنامه‌نگار روزنامه انگلیسی گاردین نیز پیش‌تر نوشته که برداشت عمومی چنین است که این شبکه به سلطنت‌طلبان نزدیک است. اما با این همه، منابع مالی من‌وتو نیز روشن نیست و ادعا شد که این شبکه به دلیل نبود تامین‌کننده مالی تعطیل شده بود. چند ماه بعد، اما با ادعای واگذاری مالکیت این شبکه به شرکتی به نام «وایزورکس مدیا» که در لندن ثبت شده دوباره آغاز به کار کرد.
ایران وایر؛ منبع پول‌های نامشخص دیگر رسانه‌ای که همچون من و تو دارای منابع مبهم مالی است، رسانه فارسی زبان «ایران وایر» است. گفته می‌شود که این رسانه از قطع بودجه دولت آمریکا اثر می‌پذیرد. این رسانه را مازیار بهاری در سال 2013 راه‌اندازی کرده و شرکتی که مالک آن است نیز در سال 2010 در لندن ثبت شده است؛ درست شبیه شبکه من‌وتو که شرکتی گم‌نام مالکیت آن را دارد. بهاری از جمله افرادی که از بودجه دولت آمریکا بهره‌مند بوده‌اند معرفی می‌کنند. یکی از خبرنگار‌های این رسانه که نخواست نامش فاش شود نیز در گفت‌و‌گو با فراز گفت که منابع مالی این رسانه فارسی‌زبان از نهاد‌های مختلف در آمریکا تامین می‌شده است. او همچنین مدعی شد که این رسانه از بودجه بسیار خوبی برخوردار بوده است.
در بین شبکه‌های فارسی زبان، شبکه‌های کوچکی نیز در طول دهه‌های گذشته بوده‌اند که از محل تبلیغات یا فروش برخی اقلام درآمد خود را تامین کرده‌اند. اما نکته اینجاست که این شبکه‌های با منابع مالی نامشخص، شبکه‌های کوچک را نیز تحت تاثیر قرار داده‌اند. موضوعی که نشان می‌دهد اقبال عمومی به این شبکه در طول سال‌ها در حال افزایش بوده است. با این همه همچنان مشخص نیست که این شبکه‌ها و به ویژه دو شبکه «ایران اینترنشنال» و «من و تو» چگونه بدون توجیه اقتصادی تامین مالی می‌شوند و چرا هرگز درباره میزان بودجه خود روشن‌گری نکرده‌اند.
منبع: فرازدیلی