پیام مازند

آخرين مطالب

حلوای پسین و ملح اول، سنت نعت حضرت رسول در شعر فارسی اقتصادی

حلوای پسین و ملح اول، سنت نعت حضرت رسول در شعر فارسی
  بزرگنمايي:

پیام مازند - سنت نعت و مدح پیامبر اسلام (ص) در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد و از دیرباز شاعران فارسی‌زبان با سرودن اشعاری در وصف پیامبر اکرم (ص)، عشق و ارادت خود را به ایشان بیان کرده‌اند. این سنت ادبی نه تنها نشان‌دهنده‌ی ایمان و اعتقاد شاعران به پیامبر اسلام است، بلکه بازتاب‌دهنده‌ فرهنگ و عرفان اسلامی در ادبیات فارسی نیز هست.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
ویژگی‌های نعت و مدح پیامبر (ص) در ادبیات فارسی
مضامین عرفانی و معنوی: اشعار نعت و مدح پیامبر (ص) اغلب با مضامین عرفانی و معنوی همراه است. شاعران با توصیف زیبایی‌های اخلاقی، معجزات و فضائل پیامبر، سعی در بیان عظمت و مقام والای ایشان دارند.
تأثیر قرآن و حدیث: بسیاری از شاعران از آیات قرآن و احادیث نبوی الهام گرفته‌اند و این مضامین را در اشعار خود منعکس کرده‌اند. به عنوان مثال، توصیف پیامبر به عنوان «رحمتٌ للعالمین» از آیات قرآن گرفته شده است.
استفاده از تشبیهات و استعارات: شاعران فارسی‌زبان از تشبیهات و استعارات زیبا برای توصیف پیامبر استفاده کرده‌اند. مثلاً پیامبر را به خورشید، ماه، دریا و دیگر عناصر طبیعی تشبیه کرده‌اند که نماد نور، هدایت و عظمت هستند.
تلفیق عشق زمینی و آسمانی: در برخی اشعار، عشق به پیامبر با عشق عرفانی و الهی تلفیق شده است. شاعران گاه عشق خود به پیامبر را با زبانی شبیه به عشق زمینی بیان کرده‌اند، اما این عشق در واقع نمادی از عشق به خدا و معنویت است.
زبان فاخر و ادبی: اشعار نعت و مدح پیامبر معمولاً با زبانی فاخر و ادبی سروده شده‌اند. شاعران از صنایع ادبی مانند سجع، جناس، تضاد و دیگر آرایه‌های ادبی برای زیباسازی شعر استفاده کرده‌اند.

پیام مازند

شاعران و نمونه‌های اشعار نعت و مدح پیامبر (ص)
جلال‌الدین محمد بلخی (مولوی): در مثنوی معنوی و دیوان شمس، مولانا بارها به مدح پیامبر پرداخته و از ایشان به عنوان الگوی کامل انسانیت یاد کرده است. غزل معروف او درباره رسول اکرم (ص) با این ابیات آغاز می‌شود:
جامه سیه کرد کفر نور محمد رسید
طبل بقا کوفتند ملک مخلد رسید
روی زمین سبز شد جَیب درید آسمان
بار دگر مه شکافت روح مجرد رسید
گشت جهان پرشکر بست سعادت کمر
خیز که بار دگر آن قمرین خد رسید
دل چو سُطُرلاب شد آیتِ هفت آسمان
شرح دل احمدی هفت مجلد رسید
در ادامه غزل هم تماماً شادی و سرور است و این شادی به تمام اجزای آفرینش سرایت کرده است:
عقل مُعقل شبی، شد برِ سلطان عشق
گفت به اقبال تو نفس مقید رسید
پیک دل عاشقان رفت به سر چون قلم
مژده‌ی همچون شکر در دل کاغد رسید
چند کند زیر خاک صبر روان‌های پاک؟
هین ز لحد برجهید نصر مؤید رسید
طبل قیامت زدند، صور حشر می‌دمد
وقت شد ای مردگان حشر مجدد رسید
بعثر ما فی القبور حصل ما فی الصدور
آمد آواز صور روح به مقصد رسید
دوش در استارگان غلغله افتاده بود
کز سویِ نیک‌اختران اختر اسعد رسید
رفت عطارد ز دست لوح و قلم درشکست
در پی او زُهره جَست مست به فرقد رسید
قرص قمر رنگ ریخت سوی اسد می‌گریخت
گفتم خیرست، گفت ساقی بیخود رسید
عقل در آن غلغله خواست که پیدا شود
کودک هم کودکست گو چه به ابجد رسید
خیز که دوران ماست شاه جهان آنِ ماست
چون نظرش جان ماست عمر مؤبد رسید
ساقی بی‌رنگ و لاف ریخت شراب از گزاف
رقص جمل کرد قاف، عیش ممدد رسید
باز سلیمان روح گفت صلای صبوح
فتنه بلقیس را صرح ممرد رسید
رغم حسودان دین، کوری دیو لعین
کحل دل و دیده در چشم مرمد رسید
از پی نامحرمان قفل زدم بر دهان
خیز بگو مطربا عشرتِ سرمد رسید...
در غزلی دیگر از دیوان شمس، مولوی دین محمد مصطفی (ص) را به شرابی الهی مانند می‌کند و این شراب خم الهی را مست کننده تر و بیدار کننده تر می‌داند:
ای ساقی جان پر کن آن ساغر پیشین را
آن راه زن دل را، آن راه بر دین را
زان می که ز دل خیزد، با روح درآمیزد
مخمور کند جوشَش، مَر چشم خدابین را
آن بادۀ انگوری، مر امت عیسی را
و این باده منصوری، مر امت یاسین را
خُم‌ها است از آن باده، خُم‌ها است از این باده
تا نشکنی آن خُم را هرگز نچشی این را
آن باده به جز یک دم، دل را نکند بی‌غم
هرگز نکُشد غم را، هرگز نکَنَد کین را
یک قطره از این ساغر، کار تو کند چون زَر
جانم به فدا باشد این ساغر زرین را...

پیام مازند

کریم السجایا جمیل الشیم
نبی البرایا شفیع الامم
امام رسل، پیشوای سبیل
امین خدا، مهبط جبرئیل
شفیع الوری، خواجۀ بعث و نشر
امام الهدی، صدر دیوان حشر
کلیمی که چرخ فلک طور اوست
همه نورها پرتو نور اوست
شفیعٌ مطاعٌ نبیٌ کریم
قسیمٌ جسیمٌ نسیمٌ وسیم
یتیمی که ناکرده قرآن درست،
کتب‌خانۀ چند ملت بشست
چو عزمش برآهخت شمشیر بیم،
به معجز میان قمر زد دو نیم
چو صیتش در افواه دنیا فُتاد،
تزلزل در ایوان کسری فتاد
به لا، قامت لات بشکست خرد
به اعزازِ دین، آب عزی ببرد
نه از لات و عزّی برآورد گرد،
که تورات و انجیل منسوخ کرد
سپس به توصیف شب معراج برمیآید که در ادب فارسی اشعار بلندی درباره آن سروده شده:
شبی بر نشست از فلک برگذشت
به تمکین و جاه از ملک درگذشت
چنان گرم در تیه قربت براند،
که بر سدره جبریل از او بازماند
بدو گفت سالار بیت‌الحرام
که: ای حامل وحی برتر خرام
چو در دوستی مخلصم یافتی،
عنانم ز صحبت چرا تافتی؟
بگفتا: فراتر مجالم نماند،
بماندم که نیروی بالم نماند
اگر یک سر موی برتر پرم،
فروغ تجلی بسوزد پرم!
پس از این شاه بیت شگفت انگیز از قول جبرئیل، باز به مدح پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله برمیگردد:
نماند به عصیان کسی در گرو،
که دارد چنین سیدی پیشرو
چه نعت پسندیده گویم تو را؟
علیک السلام ای نبی الوری
درود ملک بر روان تو باد
بر اصحاب و بر پیروان تو باد
و بعد از نام بردن از صحابه و امیرالمومنین علی بن ابیطالب خدا را به حق اهل بیت و فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها قسم می‌دهد:
خدایا به حق بنی فاطمه
که بر قولم ایمان کنم خاتمه
اگر دعوتم رد کنی ور قبول
من و دست و دامان آل رسول
چه کم گردد ای صدر فرخنده پی
ز قدر رفیعت به درگاه حی،
که باشند مشتی گدایان خیل
به مهمان دارالسلامت طفیل؟
خدایت ثنا گفت و تبجیل کرد
زمین بوس قدر تو جبریل کرد
بلند آسمان پیش قَدْرَت خجل
تو مخلوق و آدم هنوز آب و گل
تو اصل وجود آمدی از نخست
دگر هرچه موجود شد فرع توست
ندانم کدامین سخن گویمت
که والاتری زانچه من گویمت
تو را عزّ لولاک تمکین بس است
ثنای تو طاها و یاسین بس است
چه وصفت کند سعدی ناتمام؟
علیک الصلوه ای نبی السلام
حافظ شیرازی: حافظ بیشتر به غزل‌هایش مشهور است و استقلال ابیاتش در هر غزل، و اشاراتش به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم متناسب با مضامین ابیاتش است:
در این چمن گلِ بی خار کس نچید آری
چراغِ مصطفوی با شرارِ بولَهَبیست
یا این بیت که اشاره است به بخش دوم این آیه وَإِن تُکَذِّبُواْ فَقَد کَذَّبَ أُمَمٌ مِّن قَبلِکُم وَمَا عَلَی ٱلرَّسُولِ إِلَّا ٱلبَلَاغُ ٱلمُبِینُ (عنکبوت/18) یا آیه وَمَا عَلَینَا إِلَّا ٱلبَلَاغُ ٱلمُبِینُ (یاسین/17):
نشاط و عیش و جوانی چو گُل غنیمت دان
که حافظا، نَبُوَد بر رسول غیر بَلاغ

پیام مازند

نظامی: نظامی در ابتدای مخزن الاسرار 5 بخش در نعت و مدح حضرت رسول (ص) و شب معراج دارد، که یکی از آنها بسیار مشهور است، (با اندکی تلخیص):
ای مدنی بُرقَع و مَکّی نقاب
سایه‌نشین چند بوَد آفتاب
گر مهی از مهر تو مویی بیار
ور گلی از باغ تو بویی بیار
منتظران را به‌لب آمد نفس
ای ز تو فریاد، به‌فریاد رس
سوی عجم ران، منشین در عرب
زرده روز اینک و شبدیز شب
ملک برآرای و جهان تازه کن
هردو جهان را پُر از آوازه کن
سکه تو زَن، تا اُمرا کم زنند
خطبه تو کُن، تا خطبا دم زنند
خاکِ تو بویی به ولایت سپرد
باد نفاق آمد و آن بوی برد
باز کش این مسند از آسودگان
غسل ده این منبر از آلودگان
ما همه جسمیم بیا جان تو باش
ما همه موریم سلیمان تو باش
شحنه تویی، قافله تنها چراست‌؟
قلب تو داری علَم آنجا چراست‌؟
دایره بنمای به انگشت دست
تا به تو بخشیده شود هر چه هست
با تو تصرف که کند وقت کار؟
از پی آمرزش مشتی غبار
از تو یکی پرده برانداختن
وز دو جهان خرقه درانداختن
مغز نظامی که خبرجوی تست
زنده‌دل از غالیه بوی تست
در ابتدای هفت پیکر در دو بخش به نعت حضرت رسول (ص) می‌پردازد و بعد به ذکر شب معراج، که در هر دو قسمت استعارات نجومی و مباحث کلامی بسیاری را مطرح می‌کند:
نقطه خط اولین پرگار
خاتم آخر آفرینش کار
نوبر باغ هفت چرخ کهن
دره‌التاج عقل و تاج سخن
کیست جز خواجه مؤید رأی،
احمد مرسل آن رسول خدای...
در ابتدای خسرو و شیرین هم اینطور نعت پیامبر را می‌آورد:
محمد کآفرینش هست خاکش
هزاران آفرین بر جان پاکش
چراغ‌افروز چشم اهلِ بینِش
طراز کارگاه آفرینش
سر و سرهنگْ میدان وفا را
سپه‌سالار و سر خیلْ انبیا را
و در ابتدای لیلی و مجنون می‌گوید:
ای شاه‌سوار ملک هستی
سلطان خرد به چیره‌دستی
ای ختم پیمبران مُرسَل
حلوای پسین و ملح اول
ای خاک تو توتیای بینش
روشن به‌تو چشم آفرینش...
سنایی : سنایی هم در قصایدش بسیار از پیامبر (ص) یاد می‌کند و نعت آن حضرت را می‌گوید؛ از آن جمله است:
گر نخواندی «رحمت للعالمین» یزدان ترا
در همه عالم که دانستی صمد را از صنم؟
چون «لعمرک» گفت اینجا جای دیگر «والضحی»
گشتمان روشن که تو بوالقاسمی نه بوالحکم
تا نسیم روی و مویت پرده از رخ بر نداشت،
نه ظَلَم از نور پیدا بود نه نور از ظَلَم
او در حدیقه الحقیقه هم در نعت پیامبر اینطور می‌گوید:
احمدِ مرسل آن چراغ جهان
رحمت عالم آشکار و نهان
آمد اندر جهان جان هرکس
جان جانها محمّد آمد و بس
تا بخندید بر سپهر جلی
آفتابِ سعادتِ ازلی
نامد اندر سراسر آفاق
پای مردی چنوی بر میثاق
آن سپهرش چه بارگاه ازل
آفتابش که احمدِ مرسل
آدمی زنده‌اند از جانش
انبیا گشته‌اند مهمانش
شرع او را فلک مسلّم کرد
خانه بر بام چرخ اعظم کرد
اندر آمد به بارگاه خدای
دامن خواجگی کشان در پای
پیش او سجده کرده عالم دون
زنده گشته چو مسجد ذوالنون
زبدۀ جانِ پاکِ آدم ازو
معنی بکر لفظ محکم ازو
جان عاقل جهان بدو دیده
زانش بر جان خویش بگزیده
انبیا ریخته هم از زر اوی
هرچه‌شان نقد بود بر سرِ اوی
تا شب نیست صبح هستی زاد
آفتابی چون او ندارد یار
همه شاگرد و او مدرسشان
همه مزدور و او مهندسشان
او سری بود و عقل گردن او
او دلی بود و انبیا تن او
دل کند جسم را به آسانی
میزبانی به روح حیوانی
کوشکش در ولایت تقدیس
صحن او بام خانۀ ادریس
آستانِ درش به روضۀ انس
بوده بستان روح روح‌القدس
کرده با شاه پرِّ طاوسی
جلوه در بوستان قدوسی…
جامی: جامی در هفت اورنگ اینطور نعت پیامبر اعظم (ص) را می‌گوید:
آن را که بر سر افسرِ اقبال سرمد است،
سر در ره محمد و آل محمد است
فرزند کاف و نون اند افراد کاینات،
احمد میان ایشان فرزند امجد است
مدی که هست بر سر آدم علامتی
زان میم و دال دان که قدمگاه احمد است
آن مد ز چتر دولت سرمد نشانه‌ای ست
آدم سرآمد همه عالم ازان مد است
هر کس نه مرتدی به ردای ولای اوست
در راه دین مرید مخوانش که مرتد است
سر در گلیم فاقه و تن بر حصیر فقر،
شاه هزار صاحب دیهیم و مسند است
خاک رهش جلاده چشم خرد بود
آن را به نقد جان بخَرَد هر که بِخرد است
سروی ست قد او چمن آرای فاستَقِم
طوبی به باغ سدره، هوادار آن قد است
بس تلخکام کفر که بر خوان دعوتش،
شیرین دهان ز چاشنی شهد اشهد است
بس سالخورد دهر کز آغاز بعثتش،
رفته چو کودکان به سر لوح ابجد است
بد را شفیع و پایه نیکان ازو رفیع،
محتاج لطف اوست اگر نیک اگر بد است...
او ترجیع بندی طولانی دارد که ردیف همه بندها نام مبارک محمد است و ترجیع بند صلوات بر او آلش، دو بند را برای نمونه و اعراض از اطناب می‌خوانیم:
ماه معین چیست؟ خاک پای محمد
حبل متین ربقه ولای محمد
خلقت عالم برای نفع بشر شد
خلقت نوع بشر برای محمد
سوده همه قدسیان جبین ارادت
بر ته نعلین عرش سای محمد
عروه وثقی بس است دین و دوَل را،
ریشه‌ای از گوشه ردای محمد
جان گرامی دریغ نیست ز عشقش،
جان من و صد چو من فدای محمد
جای محمد درون خلوت جان است
نیست مرا دیگری به جای محمد
حد ثنایش به جز خدا که شناسد
من که و اندیشه ثنای محمد
لیس کلامی یفی بنعت کماله
صل الهی علی النبی و آله
نور بقا آمد آفتاب محمد
پرده آن نور خاک و آب محمد
بست نقابی ز آب و خاک وگرنه
رتبه امکان نداشت تاب محمد
چشم خدابین به جز خدای نبیند
چون ز میان برفتد نقاب محمد
افسر کونین گشت کاف لعمرک
از شرف دولت خطاب محمد
چون شب اسری کشید سرمه مازاغ
نقش سوی کی شود حجاب محمد
دولت فردا به هیچ باب نیابد
هر که شد امروز رد باب محمد
هر چه بود درج در صحیفه هستی
منتخبی باشد از کتاب محمد
لیس کلامی یفی بنعت کماله
صل الهی علی النبی و آله

پیام مازند

جایگاه نعت در فرهنگ اسلامی:
نعت‌خوانی و مدح پیامبر نه تنها در ادبیات فارسی، بلکه در فرهنگ اسلامی به طور کلی جایگاه ویژه‌ای دارد. این اشعار در مراسم مذهبی، جشن‌های میلاد پیامبر و دیگر مناسبت‌های اسلامی خوانده می‌شوند و به عنوان وسیله‌ای برای ابراز محبت و وفاداری به پیامبر اسلام مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور کلی، سنت نعت و مدح پیامبر در ادبیات فارسی نه تنها بیان‌گر عشق و ارادت شاعران به پیامبر اسلام است، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و مذهبی ادبیات فارسی را تشکیل می‌دهد.
کد خبر 6360409

پیام مازند

لینک کوتاه:
https://www.payamemazand.ir/Fa/News/865747/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

پول هلدینگ استراماچونی را وسوسه می کند؟

دزدان خوش شانس تریاک گنج میلیاردی پیدا کردند

تغییر بزرگ در نساجی رسمی شد!

چرا تلفن همراه بهترین ساعت زنگ‌دار برای بیدار شدن نیست؟

تعطیلی ادارات مازندران شنبه 13 بهمن ماه 1403 | اخبار تعطیلی ادارات ساری فردا شنبه 13 بهمن 1403

تعطیلی ادارات لرستان شنبه 13 بهمن ماه 1403 | اخبار تعطیلی ادارات خرم آباد فردا شنبه 13 بهمن 1403

معجزه پول؛ جون دوران به جای ویکتور بونیفیس راهی النصر می‌شود

فیلم «کنت مونت-کریستو» پیشتاز جوایز سزار شد

دزدان تریاک گنج پیدا کردند

پروژه‌های راه و شهرسازی مازندران نیازمند 25 هزار میلیارد تومان اعتبار است

سکه های برتر Meme با پتانسیل 100x: $ trump ، mew ، snek و npc می درخشند

بازدید نماینده رئیس جمهور از نیروگاه شهید سلیمی نکا

اردوی راهیان‌نور برای دانش‌آموزانِ پسر متوسطه‌ دوم شهرستان بن برگزار شد

کشتی آزاد جوانان کشور| نفرات راه‌یافته به دیدار‌های رده‌بندی و فینال مشخص شدند

درویش: نه پول‌شویی کرده‌ام نه خیانت در امانت!

نباید رفع اتهام پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم را متوقف به رفع تحریم‌ها کنیم

520 تبعه غیرمجاز از ساری اخراج شدند

میزبانی مازندران از دانشجو معلمان 29 استان کشور در جشنواره اقوام+ فیلم

پیشنهاد 4 میلیون یورویی استقلال به استراماچونی/ پول‌های هلدینگ به حراج گذاشته می‌شود

«ساوو میلوشویچ» رسما سرمربی نساجی شد

ساوو میلوشویچ به طور رسمی هدایت نساجی را برعهده گرفت

520 اتباع غیرمجاز از ساری اخراج شدند

سرمربی جدید نساجی مازندران رسماً معرفی شد

امضای تفاهمنامه همکاری مشترک میان بانک شهر و همراه اول

میلوشویچ به صورت رسمی سرمربی نساجی شد

معرفی فینالیست‌های 5 وزن نخست کشتی آزاد جوانان قهرمانی کشور

تجمع علیه ظریف این بار در اصفهان با شرکت 17 نفر

شعر انتخابی مهدی نظارتی‌زاده در شب اول رقابت شاعران فصل سوم

آغاز نمایشگاه کتاب کیش از فردا

بهترین راه های تبلیغات برای کسب و کار با مثال

کاربردهای خلاقانه انرژی خورشیدی از هنر تا فناوری

حکم جدید طالبان در مورد استفاده از پول افغانى

اعزام کاروان راهیان نور ورزشکاران البرز به مناطق عملیاتی جنوب

پول نه؛ استقلال دلایل جدایی موسیمانه را اعلام کرد!

یقه کسی که موسیمانه را آورد بگیرید؛ از کم‌سوادی مالکان استقلال سوءاستفاده شد

952 پروژه عمرانی و تولیدی دهه فجر در مازندران بهره برداری می شود

عکس/ «امیر جعفری، آزاده، ساعد، نیوشا و هادی کاظمی» در پشت صحنه فیلم پول و پارتی

بودجه ملی باید به کمک استان مازندران بیاید

پسروی آب دریای خزر و تاثیر آن بر توقف فعالیت نیروگاه برق نکا جدی است

خلاصه والیبال طبیعت 3 – مهرگان نور 0

از روی شگفتی‌ساز والیبال ایران رد شدند

پایان بورس امروز 10 بهمن 1403 / خالی بازی پتروشیمی ها برای بازار سهام!

53 پروژه عمرانی در نکا افتتاح و کلنگ زنی می شود

دردسر تکراری استقلال؛ دورخیز موسیمانه برای گرفتن پول زور از استقلال

معلمان انتقال دهندگان ارزش های دفاع مقدس به نسل آینده هستند

اردو راهیان نور چراغ معرفت افزایی دانشجویان است

سانحه برای اولین مدال‌آور المپیکی

فرصت جوانی از دید دکتر کاکاوند

بیا زندگی را بدزدیم

سخنان دلنشین دکتر شکوری در مورد دنیا