پیام مازند - خانه‌های قدیمی مازندران نه تنها نمایانگر معماری سنتی و سبک زندگی مردم گذشته بوده که به عنوان نمادهایی از هویت مازندرانی‌ها شناخته می‌شود اما این آثار ارزشمند درحالی که می‌توانند به عنوان جاذبه‌های گردشگری به شمار آیند مورد بی‌توجهی قرار گرفته است و خطر تخریب آنها را تهدید می‌کند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از مازندران، از همان ابتدای ورود به خانه، حس آرام‌بخشی به درون رگ‌ها تزریق می‌شود، پا گذاشتن در خانه‌ای که هنر زیبای معماری زمان خود را به نمایش می‌گذارد.
دیوارها، پنجره‌ها، موزائیک‌فرش‌ها، درهای ورودی و پشتی، طاق‌ها و طاقچه‌ها و آن سفال‌های یکی در میان نصب شده شیروانی تو را به دورانی می‌برد که این خانه برای خودش بروبیایی داشته است و چه کسانی در آن زیست می‌کرده‌اند؛ زمستانه بالادست بود و تابستانه پایین‌دست، جای مهمان بالانشین بود و جای میزبان پایین‌نشین و آنچه در هر دو بخش زمستانه و تابستانه دیده می‌شد، گرمی، عطوفت، مهربانی، صفا و صمیمیتی بود که میان اعضای این خانه موج می‌زد.
خانه‌های تاریخی در مازندران کم نیستند، تعدادی از آنها در فهرست آثار ملی قرار گرفته‌اند اما مالکیت خصوصی برخی از این خانه‌ها موجب شده است تا این بناهای تاریخی به سمت فروپاشی، فرسودگی و در نهایت نابودی سوق پیدا کنند.
قدمت خانه‌های تاریخی به جامانده که ارزش ملی دارند به دوران صفویه، قاجار و پهلوی بر می‌گردد، خانه‌هایی که در نوع معماری خود بی‌نظیر هستند.

معماری بی‌نظیر در خانه‌های تاریخی مازندران سعید سلیمانی، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی اداره میراث‌فرهنگی آمل با اشاره به نوع معماری و ساخت خانه‌های قدیمی در مازندران به خبرنگار ایمنا می‌گوید: معماری مسکونی در منطقه مازندران شامل نوع خاصی از معماری همه‌گیر ایران مربوط به مناطق معتدل و مرطوب است.
وی با بیان اینکه قدمت بیشتر خانه‌های قدیمی در این استان به دوران قاجار، پهلوی اول و به ندرت به دوران صفویه برمی‌گردد، می‌افزاید: تیپ و سبک ساخت این خانه‌ها به طور معمول، معماری سبک اصفهان است و ویژگی‌های دیگری به آن اضافه شده است که بتواند در مقابل این اقلیم و رطوبت مناطق مقاومت داشته باشد.
این کارشناس بناهای تاریخی در مازندران با اعلام بر اینکه در این خانه‌ها، اتاق‌هایی در یک راستا به‌همراه درها و پنجره‌هایی مرتبط به هم وجود دارد تا عبور جریان هوا به‌خوبی بتواند صورت بگیرد، تصریح می‌کند: علاوه بر آن با توجه به بقچه‌هایی در بیرون از خانه یعنی این خانه‌ها برون‌گرا هستند و برعکس سایر نقاط کشور دارای یک حیات مرکزی است و اتاق‌ها و فضاها دورتادور حیات قرار دارند، در این‌جا پلت یا پایه ساختمانی در وسط یا انتهای حیاط قرار می‌گیرند و بیشترین نماها یا بازشوها را در اطراف خود دارد.
سلیمانی ادامه می‌دهد: این خانه‌های قدیمی مازندران علاوه بر دید مناسب، می‌تواند از تهویه هوای خوبی نیز برخوردار باشد.
وی با اعلام بر اینکه خانه‌های ماندگار در شهرستان آمل آن‌چه که باقی مانده به طور معمول سقف‌های آن سفالی هستند، می‌گوید: از زمان صفویه به دوران قاجار مصالح ساختمانی سقف‌های این خانه‌ها به‌لحاظ ابعاد آجرها و سفال‌ها ریزنقش تر می‌شوند، تزئینات تقریباً یکی هستند و انواع گچبری‌های هشتی‌کاری را داریم و آهک‌بری در این خانه‌ها دیده می‌شود.
کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی میراث‌فرهنگی آمل یادآور می‌شود: در خانه‌های تاریخی مازندران به‌غیر از رنگ‌های لاجوردی از رنگ‌های خاکستری در بناهای مذهبی و خانه‌های وقفی استفاده شده است.
سلیمانی ادامه می‌دهد: مرمت و بازسازی این خانه‌های قدیمی به دو صورت است؛ در مرمت بناهایی که ثبت آثار ملی هستند، میراث‌فرهنگی وارد می‌شود و با تخصیص اعتبار ملی به مرمت بناهای می‌پردازد یا به‌صورت مشارکتی است و مالکان این بناها می‌توانند با مشارکت میراث‌فرهنگی بدون هیچ‌گونه بازپرداختی به مرمت این ساختمان‌ها بپردازند.
وی با بیان اینکه روش دیگر مرمت این خانه‌ها بازآفرینی شهرداری‌ها است، ادامه می‌دهد: شهرداری‌ها اقدام به خرید این خانه‌ها کردند که خانه ملک آمل جزو این روش است و شهرداری با خریدن این خانه و واگذاری به یک بخش خصوصی، زمینه ایجاد یک مراکز فرهنگی و پذیرایی خوبی را در این خانه فراهم کرده است.

فرهنگ بهره‌برداری از گردشگری با به‌کارگیری از خانه‌های قدیمی این کارشناس یکی از مهم‌ترین اصول حفظ و ماندگاری این خانه‌ها را رعایت ضوابط موجود به‌لحاظ ساخت‌وساز از سوی شهرداری و میراث‌فرهنگی می‌داند و اضافه می‌کند: هر چقدر حریم منظری این خانه‌ها حفظ شود، خودنمایی بهتری را می‌توانند داشته باشند و نقش خودشان را به عنوان جاذبه‌های گردشگری بهتر در سطح شهر ایفا می‌کنند، همچنین به‌دست آوردن دانش نگهداری این ساختمان‌هاست که بسیاری به نیت خیر برای این خانه‌ها اقدام می‌شود که در نهایت ضرر به وجود می‌آورد.
وی با تاکید بر اینکه خیلی‌ها می‌توانند به اسم استحکام‌بخشی و نگهداری، مرمت این بناها را انجام دهند که منجر به بالا رفتن رطوبت‌ها و نبود تعادل اولیه بناها شود، می‌گوید: برای حفظ این خانه‌ها باید بتوانیم زمینه حضور مردم در این خانه‌ها را فراهم کنیم و این عوامل دست به دست می‌دهد تا فرهنگ بهره‌برداری از گردشگری را بتوانیم جا بیاندازیم و روی این صنعت به‌عنوان یکی از منابع اصلی درآمدی جایگزین کشورمان برای آینده حساب کنیم.

میراث‌فرهنگی مازندران بی‌خبر از تعداد خانه‌های تاریخی در استان در ادامه این گزارش و به منظور دریافت آماری از تعداد خانه‌های تاریخی به سراغ مسئولان متولی امر در میراث فرهنگی رفتیم اما آمار دقیقی از تعداد این خانه‌ها در دست نبود و نتوانستیم اطلاعاتی در رابطه با خانه‌های قدیمی شناسایی شده در مازندران به‌دست آوریم.
به گزارش ایمنا، تخریب خانه‌های قدیمی مازندران نه تنها هویت فرهنگی مازندرانی‌ها را تهدید می‌کند بلکه روی گردشگری نیز تأثیر منفی دارد، گردشگران به طور معمول جذب فرهنگ بومی و تاریخ غنی یک منطقه می‌شوند، اما با کاهش آثار تاریخی، جذابیت گردشگری نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
حفظ خانه‌های قدیمی مازندران نه تنها یک وظیفه ملی بلکه یک ضرورت اجتماعی است که باید مورد توجه قرار گیرد، با همکاری بین نهادهای دولتی، جامعه محلی و فعالان حوزه میراث فرهنگی، می‌توانیم از تخریب این آثار جلوگیری کرده و هویت غنی مازندرانی‌ها را حفظ کنیم.
گزارش از کبریا مقدس، خبرنگار ایمنا در مازندران
کد خبر 832118