بزرگنمايي:

پیام مازند - به گزارش اقتصاد آنلاین، مرکز تحقیقاتی کُردی "روداو" در اقلیم کردستان عراق در مطلبی با طرح این پرسش که آیا سرنوشت دینار عراق نیز به ارز‌های کشور‌های همسایه تبدیل خواهد شد یا خیر می‌نویسد: "ارز‌های کشور‌های همسایه عراق در حال کاهش ارزش قابل توجهی هستند. تنها در یک سال اخیر ریال ایران به میزان 20 درصد، لیر ترکیه به میزان 38 درصد و پوند سوریه علیرغم افزایش مقطعی اخیر ارزش پس از سقوط اسد به میزان 50 درصد از ارزش خود را در برابر دلار امریکا از دست داده است.
این نوسانات چشمگیر در ارز کشور‌های همسایه عراق به دو صورت مستقیم بر دینار عراق تاثیر می‌گذارد. نخست آن که ارزش تجارت عراق با این کشور‌ها سالانه بیش از 20 میلیارد دلار است که وابستگی متقابل اقتصادی قابل توجهی ایجاد می‌کند. دوم آن که بازار‌های ارزی بدون نظارت و حواله‌ها از عراق به کشور‌های خارجی باعث شده که دینار عراق در این بازار‌ها با نرخی تقریبا 15 درصد کمتر از ارزش رسمی تعیین شده توسط بانک مرکزی عراق در برابر دلار آمریکا معامله شود. دلایل کاهش ارزش ارز‌های کشور‌های همسایه عراق متفاوت از یکدیگر هستند. برای مثال، کاهش ارزش ریال ایران به عوامل خارجی از جمله تحریم‌های امریکا و اروپا نسبت داده می‌شود. کاهش ارزش لیر ترکیه ناشی از افزایش کسری مالی، عدم توازن سیاسی بودجه و مواضع سیاسی حزب عدالت و توسعه در واکنش به تحولات منطقه بوده است. در همین حال، سقوط ارزش پوند سوریه را می‌توان به دلیل جنگ جاری، بی ثباتی، تحریم‌های اقتصادی و عدم اطمینان درباره دولت نوظهور تحت رهبری "محمد الجولانی" دانست. در این میان، چرا دینار عراق روزانه در بازار نوسان می‌کند و به طور مداوم بیش از 20000 دینار بالاتر از نرخ رسمی بانک مرکزی برای هر 100 دلار معامله می‌شود؟ انتظار می‌رود عراق در اوایل سال آینده روند صدور دلار‌های نقدی را تغییر دهد. به جای بانک مرکزی، چندین بانک به صورت روزانه برای گردشگرانی که از طریق فرودگاه به خارج از کشور سفر می‌کنند، دلار نقد صادر خواهند کرد. در حال حاضر این سیستم در فرودگاه‌های اقلیم کردستان در مقایسه با فرودگاه‌های مرکز و جنوب عراق متفاوت است. در حال حاضر، بانک تجارت عراق که مسئول صدور دلار برای گردشگران در فرودگاه‌های اربیل و سلیمانیه است تنها بخش کوچکی از دلار را با نرخ و ارزش بانک مرکزی در اختیار مسافرانی قرار می‌دهد که از این فرودگاه‌ها خارج می‌شوند. در مقابل، علیرغم محدودیت تعیین شده بانک مرکزی برای نقدینگی روزانه برای گردشگران، مسافران سایر فرودگاه‌ها روزانه مقادیر قابل توجهی بیشتری دلار دریافت می‌کنند. این اختلاف بدان خاطر است که سایر معاملات دلاری باید از طریق بانک‌ها و اعتبارات انجام شوند. بانک مرکزی عراق در سال جاری در مقایسه با سال گذشته تغییرات قابل توجهی را در زمینه صدور دلار نقدی و حواله اعمال کرده است. مجموع حواله‌ها از 58 میلیارد دلار فراتر رفته در حالی که صدور نقدی تنها 3.8 میلیارد دلار است. در مقابل، مجموع حواله‌ها در سال گذشته 37.6 میلیارد دلار بود که میزان انتشار نقدی آن 9.1 میلیارد دلار بوده است. اگرچه میزان انتشار نقدی امسال کمتر از نصف سال گذشته بوده، اما میانگین تفاوت بین قیمت‌های بازار و نرخ‌های بانک مرکزی برای 100 دلار تقریبا بدون تغییر باقی مانده است. نکته کلیدی دیگر در رابطه با ارز‌ها آن است که ارزش تمامی ارز‌ها از جمله دلار آمریکا در سال جاری بی ثبات بوده است. دلار آمریکا که به طور گسترده برای تجارت جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد نوسان داشته و در برابر برخی ارز‌ها با کاهش ارزش مواجه شده و در برابر برخی ارز‌ها افزایش ارزش داشته است. با نگاهی به چشم انداز‌های پیش‌بینی شده توسط نهاد‌های مالی و بانکی، چون سیتی بانک، جی پی مورگان و دویچه بانک می‌توان گفت که دلار امریکا قوی‌تر خواهد شد و عدم اطمینان در مورد ارزش سایر ارز‌ها در برابر آن وجود خواهد داشت. این امر به تغییرات بالقوه سیاست توسط دولت ایالات متحده، از جمله افزایش احتمالی تعرفه ها، افزایش تورم و رشد اقتصادی پیش بینی شده امریکا در سال 2025 نسبت داده می‌شود".
آیا ارزش دینار عراق در سال 2025 کاهش می‌یابد؟ این مرکز پژوهشی کُردی در ادامه با اشاره به چشم انداز دینار در سال پیش رو می‌نویسد:" در سال 2024، میزان پول صادر شده از طریق حواله نسبت به سال قبل از آن 32 درصد افزایش یافته این در حالیست که مقدار نقدینگی 56 درصد کاهش یافته است. با این وجود، نکته جالب توجه آن است که ارزش دلار نه با همان نرخ کاهش عرضه نقدی به بازار کاهش یافته و نه تغییرات قابل توجهی از خود نشان داده است. در سال جاری، مجموع وجوه نقد و حواله صادر شده توسط بانک مرکزی عراق از 62 میلیارد دلار گذشت. از این میزان، حواله‌ها بیش از 58 میلیارد دلار بوده در حالی که صدور اوراق نقدی به به 3.8 میلیارد دلار کاهش یافته است. یکی دیگر از جزئیات قابل توجه از داده‌های بانک مرکزی عراق، نوسان در مقدار کل پول چاپ شده است. براساس داده‌ها تا تاریخ 31 اکتبر 2024 کل پول چاپ شده توسط بانک مرکزی 104.1 تریلیون دینار بوده این در حالیست که تا 30 نوامبر 2024، این مقدار به 101.3 تریلیون دینار کاهش یافت. از این مجموع، کمتر از 10 درصد در داخل بانک‌ها نگهداری می‌شود، در حالی که بیش از 90 درصد در خارج از سیستم بانکی در گردش است. این حجم قابل توجه نقدینگی خارج از بانک‌ها بیش از صدور دلار نقدی توسط بانک مرکزی از ظرفیت بالقوه برای تاثیرگذاری بر قیمت دلار در بازار برخوردار هستند". 
مرکز تحقیقاتی "روداو" در ادامه با اشاره به چشم انداز ریال ایران، لیر ترکیه و پوند سوریه در سال 2025 میلاید می‌نویسد:"ریال ایران از سال 2018 میلادی به این سو نزدیک به 90 درصد از ارزش خود را در برابر دلار امریکا از دست داده است. نرخ هر دلار تا 18 دسامبر 2024 به 777000 ریال رسید، یعنی 100 دلار اکنون معادل بیش از 7.7 میلیون ریال ایران است که پایین‌ترین سطح خود را در برابر دلار نشان می‌دهد. با روی کار آمدن رئیس جمهور جدید ایالات متحده در سال آینده، نوسانات بیش تری برای ارز ایران پیش بینی می‌شود. در مورد لیر ترکیه سال گذشته پیش بینی شد که یک سوم ارزش خود را در برابر دلار آمریکا تا سال 2024 از دست خواهد داد. در حال حاضر، کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر دلار به صورت روزانه ادامه دارد و اخیرا به پایین‌ترین سطح خود رسید و یک دلار امریکا از 35 لیر ترکیه عبور کرد. همانند ریال ایران، لیر ترکیه در پنج سال گذشته بیش از 90 درصد ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده است. در سال 2018، یک دلار معادل 4.5 لیر بود. اکنون این نسبت به 35 لیر رسیده است. این کاهش شدید تا حد زیادی به کسری مالی رو به رشد نسبت داده می‌شود که تا پایان نوامبر 2024 به 16.6 میلیارد لیر رسید، در حالی که کسری نقدینگی به 62.2 میلیارد لیر افزایش یافت. این چالش‌ها با وجود انتظارات مداوم برای بدتر شدن تورم در ترکیه ادامه دارد. بر اساس اطلاعات سازمان ملل 90 درصد جمعیت سوریه زیر خط فقر زندگی می‌کنند. پس از سقوط و کناره گیری بشار اسد، او اقتصادی را برجای گذاشت که برای احیای آن نیاز به ده‌ها میلیارد دلار سرمایه وجود دارد. واحد پول ملی سوریه نیز دستخوش تغییرات مهمی شده است، از جمله چاپ مجدد پوند سوریه برای حذف چهره بشار اسد و رفع کاهش ارزش آن. از زمان آغاز بحران سوریه در سال 2011، پوند سوریه بیش از 90 درصد ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده است. در روز‌های منتهی به خروج اسد، یک دلار آمریکا به 30 هزار پوند سوریه رسید، در حالی که پیش از بحران سوریه، هر دلار 50 پوند سوریه بود. در حال حاضر، در بازار سوریه با نرخ‌هایی بین 10000 تا 15000 پوند سوریه به ازای هر دلار آمریکا یا تقریبا 100 دلار برای 1 تا 1.5 میلیون پوند سوریه معامله صورت می‌گیرد. نکته جالب توجه اینجاست که در بازار‌های عراق و اقلیم کردستان، پوند سوریه ارزش بالاتری در مقایسه با داخل سوریه دارد. ارزش پول جدید سوریه که ترکیه برای چاپ آن پیشنهاد یاری رسانی به دمشق را ارائه داده به دلیل نامشخص بودن ذخایر بانک مرکزی و کل مبلغی که قرار است چاپ شود، برای سال آینده در وضعیتی نامعلوم باقی مانده است. در نتیجه، آینده پوند سوریه و ارزش آن در برابر دلار آمریکا در سال 2025 نامشخص است".
تاثیر نوسانات دلار بر ارز‌های جهانی در سال 2025 این اندیشکده در ادامه با اشاره به چشم انداز تاثیر نوسانات دلار بر ارز‌های کشور‌های جهان در سال پیش روی میلادی می‌نویسد:" دلار آمریکا به عنوان ارزی که در سطح جهانی معامله می‌شود، تقریبا یک سوم اقتصاد جهان را تشکیل می‌دهد. در سال 2024، به دلیل سیاست‌های فدرال رزرو ایالات متحده، دلار عملکرد متفاوتی را تجربه کرد: کاهش ارزش در برابر برخی ارز‌ها در حالی که در برابر ارز‌های دیگر به ویژه ارز‌های خاورمیانه، از جمله ترکیه، ایران و سوریه، با نرخ‌های متفاوت افزایش یافت. ارزش دلار آمریکا در سال جاری میلادی در برابر بات تایلند 11.5 درصد، در برابر پوند انگلیس 8.1 درصد، در برابر کرون سوئد 6 درصد و در برابر یورو 4.4 درصد کاهش یافت. در مقابل، ارزش دلار امریکا در سال جاری در برابر لیر ترکیه 24.8 درصد، در برابر پول برزیل 8.3 درصد و در برابر روپیه هند 1.1 درصد افزایش یافت. سال 2024 به عنوان یک دوره پرتلاطم برای بازار‌های مالی با شوک‌هایی در تورم، سیاست‌های بانک مرکزی، تغییرات ارز دیجیتال و رشد اقتصادی مشخص شد. با این وجود، وضعیت اقتصاد جهانی، تجارت بین‌الملل و چشم‌انداز ارز‌ها در سال 2025 تا حد زیادی به سیاست‌هایی بستگی خواهد داشت که پس از تحلیف رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده از سوی واشنگتن اجرا خواهند شد. ایالات متحده به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان، 30.3 تریلیون دلار از اقتصاد 115 تریلیون دلاری جهان را به خود اختصاص داده که تاثیر جهت گیری آن کشور برای آینده ثبات ارز را به شدت حائر اهمیت می‌سازد".
این مرکز تحقیقاتی در بخش پایانی گزارش تحلیلی خود می‌نویسد:" تغییرات در ارزش یا کاهش ارزش یک ارز به طور کلی دو اثر مهم دارد. از یک طرف می‌تواند تولید داخلی را تقویت کنند، صادرات را تقویت نماید و گردشگران خارجی را جذب کند. از سوی دیگر، به دلیل افزایش هزینه ها، توانایی واردات کالا و خدمات را کاهش داده، ظرفیت تولید صنایع داخلی متکی به کالا‌های وارداتی را کاهش می‌دهد و توانایی شهروندان برای سفر به خارج از کشور را کاهش خواهد داد. سال آینده، سیاست‌های دولت جدید آمریکا و تحولات ژئوپولیتیکی ممکن است بر ریال ایران، لیر ترکیه و پوند سوریه و سایر ارز‌های جهانی تأثیر بگذارد. علاوه بر این، دینار عراق با وجود تغییرات مداوم در سیستم بانکی، پیشرفت‌های دیجیتالی‌سازی، افزایش اتکا به نقل و انتقال پول مبتنی بر سوئیفت، کاهش تراکنش‌های نقدی و افزایش حواله‌ها، تحت‌تاثیر ورود و خروج دلار آمریکا قرار دارد. فرض کنید دینار عراق در اوایل سال آینده در برابر دلار آمریکا نوسان داشته باشد. در این صورت، احتمالا بیش از آن که تحت تاثیر عرضه نقدی بانک مرکزی عراق باشد متاثر از تقاضای بازرگانان و افراد فعال در بازار‌های دلاری عراق و اقلیم کردستان خواهد بود. اگر بازار‌ها صرفا به عرضه نقدی بانک مرکزی گره می‌خوردند، دینار در برابر دلار باید به نسبت کاهش عرضه نقدی سال جاری با کاهش ارزش مواجه می‌شد. هر گونه کاهش ارزش دینار عراق در بازار بیش از آن که وابسته به عرضه دلار‌های نقدی بانک مرکزی عراق به بازار باشد تحت تاثیر سیاست‌های مالی ایالات متحده در قبال عراق خواهد بود".