بزرگنمايي:

پیام مازند - با این حال این کارشناسان معتقدند در شرایطی که اقتصاد کشور تحت تاثیر مشکلاتی چون بی‌برنامگی، سوءمدیریت، بودجه‌نویسی پراشکال، انحصارات حاکم و مسائل دیگر وضعیت مساعدی ندارد، اقدام برای اجرای برنامه‌ای چون حذف چهار صفر از پول ملی چندان توجیه‌پذیر نیست و نمی‌توان اولویتی برای این برنامه قائل شد؛ کما اینکه ممکن است اهداف مترتب بر این طرح به‌واسطه عدم‌اصلاح زیرساخت‌ها محقق نشود و بعد از چند سال به‌اصطلاح به خانه اول برگردیم.
صمت در گزارش پیش رو نظر کارشناسان را درباره طرح دوباره موضوع حذف چهار صفر از پول ملی و تاثیرات آن بر اقتصاد جویا شده است.
ایده حذف صفر از چه سالی شکل گرفت؟
در سال 1372 برای اولین بار ایده حذف صفر از ریال مطرح شد و بانک مرکزی در آن زمان مطالعات گسترده‌ای را در این زمینه آغاز کرد. در سال 1386 دوباره ایده حذف صفر از پول ملی با دستور رئیس‌جمهور وقت، در دستور کار قرار گرفت و به قدری جدی شده بود که بانک مرکزی با راه‌اندازی سایت ویژه رفرم پول ملی، از مردم درخواست کرد تا نظرات خود را پیرامون نام واحد جدید پولی و همچنین میزان صفرهایی که باید از پول ملی حذف شوند ارائه دهند، اما عمر دولت دهم به اجرای رفرم پولی قد نداد و این طرح با تغییر دولت به فراموشی سپرده شد.
این فراموشی تا اواسط آبان سال 1395 ادامه داشت تا اینکه حسین قضاوی، معاون وقت امور بانکی وزیر اقتصاد که در دولت قبل سمت معاون اقتصادی بانک مرکزی را بر عهده داشت بر ضرورت حذف چند صفر از پول ملی تاکید کرد.
بعد از این گفت‌وگو در تاریخ 17 آذر 1395 خبری از هیات دولت بیرون آمد که حکایت از رای کابینه دولت یازدهم به اصلاح پول ملی و تغییر واحد پولی از ریال به تومان داشت. البته این تصمیم براساس طرح بانک مرکزی اتخاذ شده بود. موضوع حذف صفر از پول ملی بعد از این تاریخ مسکوت ماند تا اینکه دوباره در مورخه 11 دی 1397 با رونمایی از ایران‌چک‌های جدید یک بار دیگر موضوع حذف صفر از پول ملی به خبر رسانه‌ها تبدیل شد.
بانک مرکزی از ایران‌چک‌های 50هزار تومانی رونمایی کرد که چهار صفر آن کمرنگ شده بود و همین موضوع حذف چهار صفر از پول ملی را تقویت می‌کرد تا در نهایت
این موضوع توسط عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی مورد تایید قرار گرفت. سایت بانک مرکزی طی خبری در مورخه 16 دی 1397 گزارش نشست رئیس کل بانک مرکزی با نمایندگان عضو فراکسیون ولایی مجلس را منتشر کرد. در این نشست عبدالناصر همتی عنوان نموده بود که لایحه حذف چهار صفر از پول ملی ازسوی بانک مرکزی تقدیم دولت شده و امیدوارم هرچه سریع‌تر این مهم به نتیجه برسد.
سرانجام در مورخه 9 مرداد 1398 هیات دولت تصویب کرد که چهار صفر از پول ملی حذف شود و پس از تصویب این لایحه در هیات دولت، این موضوع برای طی تشریفات قانونی در تاریخ 30 مرداد همان سال به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. پس از گذشت حدود 2 ماه از تصویب این لایحه در هیات دولت، 7 مهر 1398 نمایندگان مجلس ضمن تصویب یک‌فوریت این لایحه، آن را جهت بررسی‌های تکمیلی و ابعاد مختلف اجرایی به کمیسیون اقتصادی مجلس ارجاع دادند.
سرانجام این لایحه در اردیبهشت 1399 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و برای تایید به شورای نگهبان ارسال شد، اما این شورا این مصوبه را دارای اشکال دانست و برای رفع این اشکالات آن را به مجلس بازگرداند که در آن دوره مقامات مسئول در بانک مرکزی اعلام کردند تمامی ایرادات شورای نگهبان برای عملیاتی کردن حذف چهار صفر از پول ملی برطرف شده و کار از نظر بانک مرکزی تمام شده است. با این حال از آن سال تاکنون طرح حذف چهار صفر از پول ملی مسکوت مانده بود تا همین چند روز گذشته که دوباره بحث درباره این مسئله داغ شده و به‌نظر می‌رسد دولت چهاردهم برای اقدام در این زمینه دست به‌کار شده است.
حذف صفر به‌شرط اصلاح زیرساخت
یک اقتصاددان درباره تاثیر حذف صفر از پول ملی بیان کرد: ما باید با جراحی نظام پولی بانکی ارزی پول ملی‌مان را به میزان مشخصی از پشتوانه‌ سنجاق کنیم؛ به‌گونه‌ای که تا ارزش این پشتوانه دچار تغییر و تحول نشود، ارزش پول ملی ما نیز تغییر نکند.
سهراب دل‌انگیزان در گفت‌وگو با صمت با اشاره به پیشینه ایده حذف صفر از پول ملی بیان کرد: از سال‌های 93 و 94 بحث‌هایی درباره حذف صفر از پول ملی مطرح شده بود، اما در سال 1398 این مسئله به صورت جدی‌تر در دستور کار قرار گرفت و دولت در این سال لایحه‌ای در این زمینه به مجلس ارائه کرد که در نهایت به نتیجه نرسید؛ با این حال بانک مرکزی در چاپ پول‌های جدید به‌صورت نمادین اقدام به حذف (کم‌رنگ کردن) چهار صفر کرد؛ یعنی ما در بخش اسکناس اکنون مشکل چندانی نداریم و این امر به صورت زیرکانه به شکلی انجام شده است.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه مسئله کنونی ما محاسبات روی شیت‌های حسابداری است، توضیح داد: اکنون تعداد صفرها انقدر زیاد شده که در برخی ارقام مشکل حسابداری ایجاد می‌کند. با این توجیه می توان اقدام برای حذف چهار صفر را جایز و مطلوب دانست، اما این اقدام با تداوم روند کنونی در بخش‌های دیگر اقتصاد چندان به‌صلاح نیست.
این استاد دانشگاه در تشریح مقدمات اقدام برای حذف صفر از پول ملی تصریح کرد: اگر نظام پولی و مالی ما اصلاح نشود، اگر قوانین پولی و بانکی کشور اصلاح نشود، اگر قواعد یا چارچوب بودجه نویسی کشور اصلاح نشود، حتی در صورت حذف صفر از پول ملی هر 5 تا 10 مجبور به بازگرداندن دست‌کم سه صفر به پول ملی‌مان خواهیم بود. بنابراین باید ابتدا قوانین و قواعد و چارچوب‌های نهادی‌مان را اصلاح کنیم تا دیگر این صفرها میل به برگشتن پیدا نکنند.
مواظب باشیم به نقطه قبل بر‌نگردیم
دل‌انگیزان با تاکید بر ضرورت اصلاح در زیرساخت‌های نظام پولی و مالی گفت: برخی فاکتورها وجود دارد که تغییرات آنها ترازنامه بانک مرکزی را به‌هم می‌ریزد و با تغییر ترازنامه بانک مرکزی وضعیت پشتوانه پول، ارزش پول و... تغییر می‌کند و نقدینگی رشد می‌یابد. این اقتصاددان در اشاره به ضرورت‌های دارای اولویت در اصلاح نظام بانکی اظهار کرد: ما باید بتوانیم اضافه‌برداشت از بانک‌های تجاری‌مان را کنترل کنیم، اما تا زمانی که تورم وجود دارد و تولید درگیر ناترازی مالی است و نیاز به نقدینگی‌اش هر روز افزایش می‌یابد و مجبور به دریافت وام مازاد است و سیاست‌گذار نیز برای جلوگیری از تعطیلی این واحدها، بانک‌ها را ملزم به پرداخت وام می‌کند، کنترل این اضافه‌برداشت‌ها غیرممکن است؛ بر همین اساس می‌توان گفت اگر به‌دنبال حذف صفر و تحقق اهداف مترتب بر این اقدام هستیم باید ابتدا مشکلات زیرساختی را رفع کنیم تا در نهایت بعد از چند سال شاهد ظاهرشدن مجدد این صفرها نباشیم.
دل‌انگیزان در تشریح اهدافی که سیاست‌گذار از این اقدام مدنظر دارد، بیان کرد: به‌نظر می‌رسد سیاست‌گذار با این اقدام در پی ایجاد اصلاحی در نظام پولی است، اما این اصلاح از آنجایی که زیرساخت‌ها دارای مشکل است نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه قطعا بعد از چند سال دوباره به نقطه فعلی برمی‌گردیم.
وی در پایان در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه در برخی از اظهارنظرها هدف از این اقدام کنترل تورم عنوان شده است؛ چه ارتباطی می‌توان بین کنترل تورم و حذف صفر از پول ملی برقرار کرد؟ تصریح کرد: همین صفرهای روی پول‌ محصول شرایط تورمی است که عناصر دیگری آن را شکل داده‌اند. تورم به‌معنای سطح قیمت نیست، بلکه به‌معنای تغییر سطح قیمت است که تغییر ارقام پول در روند آن تاثیری نمی‌گذارد. به‌عبارت شفاف‌تر هیچ ارتباطی بین حذف صفر و کنترل تورم وجود ندارد. 
حذف صفر در اولویت آخر مسائل کشور است
یک اقتصاددان درباره طرح دوباره موضوع حذف صفر از پول ملی اظهار کرد: مسائل زیادی در کشور وجود دارند که نسبت به موضوع حذف چهار صفر از پول ملی دارای اهمیت بیشتری هستند و دولت ابتدا باید این مسائل زیرساختی را ساماندهی کند و در شرایطی مساعدتری برای اجرای برنامه‌ای چون حذف صفر اقدام کند تا اهداف مدنظرش تحقق یابد و پایدار بماند.
کامران ندری ، اقتصاددان در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: دولت به‌تازگی اعلام کرده این لایحه توسط دولت دوازدهم به مجلس ارائه شده و برنامه‌ای جدید نیست، اما درباره اینکه چرا دولت چهاردهم در وضعیت فعلی دوباره درخواست بررسی آن را مطرح کرده توضیحی نداده است. این اقتصاددان در ارزیابی‌اش از این اقدام دولت تاکید کرد: در مجموع می‌توان کاهش صفر پول ملی را اقدامی درست و مطلوب ارزیابی کرد، اما در شرایط فعلی کشور که مشکلات بسیاری وجود دارد و دولت نیز هر روز این مشکلات را گوشزد می‌کند، اقدام برای چنین مسئله‌ای کمی ناامیدکننده است، زیرا این‌گونه در اذهان القا می‌شود که دولت برنامه‌ای برای مسائل مهم‌تر ندارد و به‌همین دلیل سرگرم مسائل کم‌اهمیت‌تری چون این برنامه شده است.
ندری در ادامه با اشاره به مشکلات موجود در کشور و اولویت داشتن رسیدگی به آنها نسبت به برنامه حذف چهار صفر از پول ملی، گفت: مسائلی وجود ناترازی در حوزه‌های گوناگون از بخش انرژی گرفته تا بودجه دولت و صندوق‌های بازنشستگی، فساد در نظام اداری، انجام هزینه‌های بی‌ثمر توسط بخش عمومی و وجود انحصار دست‌وپاگیر در اقتصاد که کارآیی اقتصادی را به‌شدت کاهش داده، از اولویت به‌مراتب بیشتری برای رسیدگی ازسوی دولت برخوردارند و قطعا اصلاح یادشده در نظام بانکی در انتهای این فهرست قرار می‌گیرد.
تنظیم اولویت‌ها از آخر به اول
این اقتصاددان با بیان اینکه متاسفانه به‌نظر می‌رسد آقای پزشکیان و تیم‌شان اولویت‌ها را از آخر به اول تنظیم کرده‌اند، در تشریح اهدافی که می‌توان برای این اقدام متصور بود، توضیح داد: تنها دستاوردی که این اقدام خواهد داشت، تسهیل در محاسبات مالی به‌دلیل کوچک‌تر شدن اعداد است، اما در سوی مقابل باید هزینه‌هایی که این برنامه به دولت تحمیل می‌کند را نیز در نظر بگیریم؛ هزینه‌های چاپ پول جدید، هزینه‌های تغییر سیستم‌های حسابداری و... (هرچند اندک) قطعا بار مالی برای دولت دارند و این‌گونه نیست که این برنامه را فقط تغییری ظاهری در اسکناس‌های رایج مملکت بدانیم؛ بر همین اساس است که نمی‌توانیم آن را برنامه‌ای دارای اولویت و مهم قلمداد کنیم. ندری در پایان در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه آیا این اقدام تاثیری در کنترل تورم دارد یا خیر؟ تصریح کرد: به‌هیچ وجه نمی‌توان حذف چهار صفر از پول ملی را در کنترل تورم تاثیرگذار دانست؛ کما اینکه اگر تورم به همین شکل ادامه پیدا کند چند سال دیگر مجبور به اضافه کردن صفرها و اقدام دوباره برای حذف آن هستیم.